Việt Nam bị đề nghị vào danh sách CPC?

Phó Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ về Dân chủ, Nhân quyền và Lao động Danial Baer (trái) tại cuộc họp báo tại Hà Nội ngày 12 tháng 4 năm 2013.
AFP photo

Việt Hà, phóng viên RFA

Ủy ban Tự do Tôn giáo Hoa Kỳ hôm nay công bố báo cáo thường niên về tự do tôn giáo trên toàn thế giới. Theo báo cáo này, Việt Nam được xếp vào một trong các nước đã hội đủ điều kiện để có thể bị xếp vào danh sách các nước cần quan tâm đặc biệt về tự do tôn giáo hay còn gọi là CPC.

Quan ngại về tình hình tự do tôn giáo

Tình hình tự do tôn giáo ở Việt nam còn rất xấu mặc dù đã có một vài thay đổi tích cực trong hơn thập niên qua trước sức ép của quốc tế. Đó là kết luận chung được đưa ra trong bản báo cáo thường niên của Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ (USCIRF) công bố vào ngày 30 tháng 4.

00:00

00:00

Trả lời đài Á châu Tự do, tiến sĩ Katrina Lantos Swett, Chủ tịch Ủy ban cho biết:

Theo chúng tôi tình hình tự do tôn giáo ở Việt Nam vẫn còn rất xấu mặc dù dã có một số tiến triển trong suốt thập kỷ qua. Chúng tôi đã chứng kiến những thay đổi đáp ứng với sự chú ý của quốc tế, tuy nhiên cuối cùng, chính phủ Việt Nam vẫn sử dụng luật về an ninh quốc gia rất lờ mờ để đàn áp các hoạt động PHật giáo, Hòa Hảo, Cao Đài, Tin Lành độc lập. Họ vẫn không ngừng việc ngăn chặn sự phát triển của các nhóm Tin lành và Công giáo độc lập bằng cách phân biệt đối xử, sử dụng vũ lực và bắt người theo đạo phải bỏ đạo. Đây là một tình hình hết sức đáng ngại và khiến chúng tôi tin là Việt Nam phải được đưa vào danh sách CPC.

Theo báo cáo này, trong năm 2012, cùng với sự đấu đá trong nội bộ đảng Cộng sản, chính phủ Việt Nam đã nhanh chóng gia tăng các biện pháp đàn áp đối với bất cứ hoạt động nào bị coi là thách thức vai trò lãnh đạo của Đảng, bao gồm siết chặt việc kiểm soát tự do bày tỏ ý kiến, lập hội, hoạt động tôn giáo. Trong năm vừa qua, Việt Nam đã bỏ tù ít nhất 34 người bất đồng chính kiến, một số người phải chịu các án tù lâu năm.

Để gia tăng các nỗ lực đàn áp tôn giáo, vào tháng giêng năm 2012, chính phủ Việt Nam đã ban hành nghị định 92, quy định chi tiết và biện pháp thi hành pháp lệnh tín ngưỡng, tôn giáo. Nghị định mới dù được nói là có những cải thiện nhưng trên thực tế vẫn tiếp tục duy trì các biện pháp hạn chế các hoạt động tự do tín ngưỡng. Theo báo cáo, nghị định 92 đã làm tăng khả năng giám sát hoạt động tôn giáo cho Bộ Nội Vụ, không giải tán đội công an tôn giáo là A41 được sử dụng để giám sát và đưa ra các chính sách hướng vào các nhóm tôn giáo bị Việt Nam coi là quá khích.

Cũng theo báo cáo này, tại các vùng thành thị, chính phủ thường cho phép các hoạt động tôn giáo diễn ra mà không ngăn chặn nhiều như ở các vùng người dân tộc thiểu số theo đạo Tin Lành và Phật Giáo. Những nhóm này muốn hoạt động độc lập mà không bị kiểm soát bởi chính phủ thường bị bắt bớ, đánh đập và bỏ tù.

Trong khi đó tình hình tranh chấp đất đai giữa chính phủ và Công giáo tại nhiều nơi vẫn tiếp diễn trong năm 2012 và dẫn đến việc phá bỏ các cơ sở của giáo hội, bắt giữ, đánh dập và bỏ tù những cá nhân dám đứng ra bảo vệ tài sản của giáo hội, mà điển hình là trường hợp của các giáo dân Cồn Dầu, Đà Nẵng.

CPC với Việt Nam

Từ năm 2001 đến nay, Ủy Ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ đã liên tục yêu cầu chính phủ Mỹ phải đưa Việt nam vào danh sách các nước cần quan tâm đặc biệt về tự do tôn giáo (CPC). Tuy nhiên điều này chỉ thành hiện thực từ năm 2004 đến 2006.

Ông Phan Văn Thu (thứ 2 từ trái) và các thành viên nhóm của ông tại Toà án nhân dân Phú Yên hôm 04/2/2013. AFP photo

CPC là một công cụ ngoại giao được dùng để gây sức ép giúp cải thiện tình hình tự do tôn giáo tại các nước mà không làm ảnh hưởng đến các khía cạnh khác về quan hệ hai nước như thương mại, và các chương trình nhân đạo.

Báo cáo của Ủy ban cho biết, trong các năm từ 2004 đến 2006, sau khi bị xếp vào CPC, tình hình tự do tôn giáo tại Việt Nam đã có những cải thiện. Việt Nam đã trả tự do cho các tù nhân, mở rộng phạm vi bảo vệ của pháp luật đối với một số các cộng đồng tôn giáo được nhà nước thừa nhận, đặc biệt ở các vùng thành thị. Phần lớn các lãnh đạo tôn giáo ở Việt Nam cho rằng những thay đổi tích cực này đến từ sức ép của CPC với Việt nam.

Trong báo cáo năm nay, một lần nữa Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ lại yêu cầu chính phủ Mỹ đưa Việt Nam trở lại danh sách CPC. Nói về khả năng Mỹ đưa Việt Nam trở lại danh sách CPC, tiến sĩ Katrina Swett cho biết:

Khó để có thể nói là liệu Bộ Ngoại Giao sẽ đưa Việt Nam trở lại danh sách CPC hay không. Chúng ta có Ngoại trưởng mới, có một số thay đổi trong Văn phòng Dân chủ Quyền con người và Lao động của Bộ Ngoại Giao. Vì vậy khó để có thể đoán được Bộ Ngoại Giao sẽ làm gì. Nhưng chúng tôi tin là khi báo cáo được công bố, nó sẽ hết sức thuyết phục.

Nhân quyền và quan hệ Việt Mỹ

Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế kiến nghị chính phủ Hoa Kỳ phải đặt điều kiện cải thiện tình hình nhân quyền đi liền với mở rộng quan hệ hai nước, đặc biệt là trong đối thoại chiến lược giữa hai quốc gia.

Hiện Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam với đầu tư vượt quá con số 1,7 tỷ đô la. Hai nước hợp tác trong nhiều lĩnh vực như gìn giữ hòa bình, tìm kiếm và cứu trợ thảm họa, an ninh biên giới và hàng hải, chống buôn lậu thuốc phiện, tham vấn chiến lược hàng năm về chính trị và quân sự. Chính phủ Mỹ trong năm qua cũng cam kết hơn 125 triệu đô la trợ giúp về kinh tế cho Việt Nam. Quỹ Giáo dục Việt Nam của Mỹ đã mang khoảng 300 sinh viên Việt nam sang Mỹ du học trong suốt 5 năm qua, trong khi học bổng Fulbright cũng đã đưa khoảng 2,500 sinh  Việt Nam sang học tại Mỹ trong một thập kỷ qua.

Bản báo cáo cũng nhìn nhận quan hệ hai nước đã được tăng cường trong các năm gần đây nhất là trước sự trỗi dậy của Trung Quốc và tranh chấp với nước này tại biển Đông.

Tuy nhiên những cải thiện về kinh tế, an ninh và quân sự đã không đi cùng với cải thiện về tự do tôn giáo và nhân quyền mà Mỹ trông đợi ở Việt Nam.

Ủy ban Tự Do Tôn Giáo Quốc tế Hoa Kỳ cũng đưa ra một loạt các khuyến nghị cụ thể về mặt chính sách với chính phủ Mỹ trước những vi phạm nghiêm trọng về tự do tôn giáo ở Việt nam, bao gồm việc thực hiện Chương trình Phát triển Người Thượng (MDP), xem xét mở rộng chương trình này sang các nhóm dân tộc thiểu số khác; tăng cường sử dụng ưu tiên 1 chấp nhận những người tị nạn bị truy bức và phải bỏ nước sang lánh nạn tại các nước trong khu vực mà không cần có sự giới thiệu của Cao ủy Liên Hiệp quốc về người tị nạn; đảm bảo các quỹ mới viện trợ Việt Nam về kinh tế hay an ninh phải bao gồm vấn đề nhân quyền, tự do tôn giáo và xây dựng năng lực cho xã hội dân sự, tiếp tục giám sát và đưa ra những chỉ dấu và đo lường các tiến bộ đạt được trong đối thoại nhân quyền  hai nước, tiếp tục tài trợ các chương trình phát sóng của VOA và RFA về Việt Nam.