Tổng thống Mỹ Barack Obama (P) và đồng nhiệm Trung Quốc Tập Cận Bình tại Nhà Trắng, Washington ngày 25/09/2015.Reuters/路透社
Quan hệ Mỹ - Trung vẫn thu hút sự quan tâm của báo giới Pháp. Nhật báo Le Figaro trong mục Ý kiến độc giả, có bài nhận định về đường hướng ngoại giao của hai cường quốc hiện nay. Ông Nicolas Baverez, trong bài viết đề tựa « Trung Quốc trì trệ, Hoa Kỳ thoái lui » cho rằng chuyến công du Hoa Kỳ đầu tiên của ông Tập Cận Bình đang làm sáng tỏ sự đối đầu giữa hai cường quốc thế giới. Những cường quốc quyết định vận mệnh thế giới trong suốt thế kỷ XXI.
Nhưng dưới sự đối đầu trực tiếp này lại cho thấy một sự bất cân xứng. Trung Quốc tuy trì trệ nhưng vẫn tiếp tục đi lên thành cường quốc. Trong khi đó, Hoa Kỳ đang dần hồi phục nhưng lại thụt lùi. Vì sao lại có sự nghịch lý như vậy ? Tác giả có những giải thích như sau.
Kiểm soát Biển Đông là một trong ba ưu tiên của Trung Quốc
Trung Quốc, 30 năm thời vàng son đã qua, giờ đang bước vào một thời kỳ đầy biến động. Thách thức lớn hiện nay là làm thế nào thoát được cái bẫy của những quốc gia có thu nhập ở mức trung bình. Nghĩa là phải chuyển từ một mô hình tăng trưởng theo số lượng nhờ vào xuất khẩu qua mô hình tăng trưởng chất lượng dựa vào nhu cầu nội địa, từ một nền kinh tế nặng về quản lý hành chính sang nền kinh tế thị trường.
Nhưng đồng thời cũng phải tránh được một sự hạ cánh « đau đớn » được hiểu là gây ra bất ổn mạnh về xã hội và chính trị. Để có thể làm được điều đó, ông Tập Cận Bình ấn định 3 ưu tiên. Thứ nhất, tăng tốc cải cách kinh tế với việc huy động nguồn dự trữ ngoại tệ 3.560 tỷ đô-la để kìm hãm bong bóng địa ốc và tài chính ; tái cơ cấu khoảng 200.000 doanh nghiệp Nhà nước và quốc tế hóa nhân dân tệ.
Thứ hai, thâu tóm quyền lãnh đạo Đảng bằng cuộc chiến chống tham nhũng và trấn áp mọi hình thức đối kháng chính trị. Và thứ ba, thống trị vùng Châu Á – Thái Bình Dương thông qua việc kiểm soát Biển Đông, các thỏa thuận thương mại và cơ cấu tài chính xung quanh những con đường tơ lụa mới và thông qua quỹ đầu tư hạ tầng Châu Á.
Bắc Kinh công khai phản đối Washington trên ba lãnh vực
Kể từ giờ, Trung Quốc trực tiếp phản đối vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trong ba lãnh vực quan trọng. Một là tính hiệu quả tốt nhất của cơ chế ra quyết định – dân chủ hay độc đảng – để quản lý chủ nghĩa tư bản toàn cầu hóa và những chấn động do chính hệ thống tư bản này gây ra.
Lĩnh vực thứ hai là nghiên cứu và công nghệ với việc bành trướng ra quốc tế của các tập đoàn Trung Quốc, không chỉ tại Châu Á, Châu Phi mà cả tại các nước phương Tây, đi đôi với thực hiện các vụ tấn công tin tặc và gián điệp điện tử một cách có hệ thống.
Lĩnh vực cuối cùng là vai trò lãnh đạo Châu Á – Thái Bình Dương, trung tâm của nền kinh tế thế giới, với việc xây dựng hơn 800 ha đảo nhân tạo và 3 căn cứ quân sự quan trọng trên Biển Đông từ đầu năm nay. Sự việc đang gây lo ngại cho nhiều nước Châu Á trong khu vực là Biển Đông sẽ trở thành một vùng biển của Trung Quốc.
Hai điểm yếu của Hoa Kỳ
Đối mặt trước sự hung hăng của Trung Quốc, đương nhiên Hoa Kỳ phải ở thế phòng thủ. Kinh tế có dấu hiệu hồi phục vững chắc, với mức tăng trưởng là 2,7%/năm. Nhưng sự tái tạo mô hình kinh tế Mỹ lại đang lộ rõ hai yếu điểm.
Đầu tiên, đấy là một nền kinh tế bong bóng, được chứng minh rõ qua việc Ngân hàng dự trữ Liên bang Fed mất khả năng nâng mức lãi suất. Tiếp đến, kinh tế Mỹ lại quá lệ thuộc vào Trung Quốc với tư cách là cơ sở sản xuất và thị trường tiêu thụ, như những gì mà ông Tập Cập Bình đã không quên nhắc lại tại buổi hội thảo ở Silicon Valley.
Trên bình diện chiến lược, cái gọi là chính sách xoay trục sang Châu Á được xem như là một sự rút lui hỗn loạn, do thiếu phương tiện và khả năng triển khai các chiến dịch, để cho Trung Quốc tại Thái Bình Dương, Nga tại Châu Âu và Iran tại Trung Đông, rộng đường hành động, đồng thời gây bất ổn cho các liên minh đóng vai trò giữ ổn định cho Châu Âu và thế giới Ả Rập.
Một Hoa Kỳ bất lực và lỗi thời ?
Như vậy, sức mạnh chiến lược của Hoa Kỳ đang bị vô hiệu hóa. Sức mạnh đó bị tan rã trong một thế giới đa cực, không giúp thắng được một cuộc chiến nào, không duy trì được một nền hòa bình, cũng không tìm được các động lực thúc đẩy, tiếp nối trong các liên minh.
Hoa Kỳ thực hiện quyền lực mềm qua công nghệ, luật pháp và tình báo. Thế nhưng, quyền lực này được thực hiện bất chấp quyền lợi của các đồng minh, không tỏ ra có tác dụng trong quan hệ với các đế chế mới – Trung Quốc, Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ - cũng như không giúp đối phó được với cuộc chiến tôn giáo toàn cầu của quân thánh chiến tổ chức Nhà nước Hồi giáo.
Sự thụt lùi của quyền lực mềm của Hoa Kỳ, thậm chí, còn thể hiện trong chính sách tiền tệ của Fed cực kỳ dễ dãi, có lợi cho Trung Quốc bằng cách tạo thuận lợi cho việc nới lỏng hối đoái và thanh toán ở bên ngoài. Thế nhưng, chính sách tiền tệ này lại đi ngược lại chiến lược chống thoái lạm mà Châu Âu và Nhật Bản đang theo đuổi. Do đó, cho đến giờ, Trung Quốc của Tập Cận Bình có được một sự bảo đảm là không bị trừng phạt, đáp trả. Như vậy, cuộc đọ sức giữa hai người khổng lồ sẽ hình thành trong thế kỷ 21 này.
Khí hậu: sợi dây chung cho quan hệ Mỹ - Trung
Nhật báo Kinh tế Les Echos loan báo : « Khí hậu : Một lời hứa hẹn mới của Bắc Kinh và Washington » như hàng tít nhỏ trên trang nhất. Trong cuộc họp báo chung hôm thứ Sáu 26/9, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa ra một cam kết đầy tham vọng thành lập một thị trường khí carbon, nhằm giảm thiểu từ 60-65% khí thải gây hiệu ứng nhà kính tại Trung Quốc từ đây cho đến năm 2030 (so với giai đoạn 2005). Như vậy, với tuyên bố chung trên, « Về lĩnh vực khí hậu : Trung Quốc và Hoa Kỳ đang gia tăng tốc độ ».
Nhưng nhật báo Công giáo La Croix thì lại thấy rằng « Trung Quốc đang muốn tự cho mình vai trò lãnh đạo chống biến đổi khí hậu ». Tờ báo giải thích ba điểm : Nội dung đề xuất của Trung Quốc về khí hậu là gì ? Trung Quốc có đề xuất này trong bối cảnh nào ? Và phải chăng Trung Quốc đang muốn tự cho mình vai trò lãnh đạo trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu ?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét