Chinese lawyer Guo Yushan (R) with blind activist Chen Guangcheng in 2012. (Epoch Week)
Luật sư Trung Quốc Quách Ngọc Thiểm (phải) với nhà hoạt động nhân quyền mù Trần Quang Thành, năm 2012. (Epoch Times)
Trong một cử chỉ ngoại giao, một luật sư nhân quyền và là nhà hoạt động xã hội Trung Quốc từng bị giam giữ đã được nhà cầm quyền của chế độ thả vào ngày sinh nhật thứ 38 của ông, ngày 14 tháng 9, ngay trước cuộc gặp của Tổng thống Barack Obama với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
Là một thành viên của Viện Chuyển đổi, một tổ tư duy hoạt động ngầm ở Trung Quốc đã bị giải thể vào năm 2013, ông Quách Ngọc Thiểm đã được tự do tại ngoại, sau gần một năm bị giam giữ. Đồng nghiệp của ông, Hà Chánh Quân, bị bắt trong trường hợp tương tự, cũng đã được thả.

Ông Quách cũng được biết đến với việc hỗ trợ nhà hoạt động nhân quyền mù Trần Quang Thành thoát khỏi việc bị quản thúc tại gia vào năm 2012. Ông Trần hiện đang định cư ​​ở Hoa Kỳ.
Phát biểu với đài tiếng nói Hoa Kỳ, nhà hoạt động ủng hộ dân chủ Hồ Gia nói rằng việc phóng thích ông Quách và ông Hà có liên quan đến chuyến thăm Mỹ sắp tới của ông Tập.
“Nó phản ánh các kết quả ngoại giao chúng ta mong đợi trong chuyến đi của Tập Cận Bình tới Hoa Kỳ”, ông Hồ nói.
Hà Thanh Liên, một nhà kinh tế Trung Quốc đang sinh sống tại Hoa Kỳ, trước đó đã viết rằng chính quyền Trung Quốc có thể phóng thích các tù chính trị như một nỗ lực để truyền tải “sự chân thành” trong hội nghị thượng đỉnh.
Những vụ bắt giữ Quách Ngọc Thiểm và Hà Chánh Quân năm ngoái đều là một phần của cuộc đàn áp bất đồng chính kiến ​diễn ra sau các phong trào Chiếm Trung tại Hồng Kông, khi đó hàng trăm ngàn người ở thuộc địa cũ của Anh này đã phản đối những cố gắng của Bắc Kinh nhằm kiểm soát các cuộc bầu cử.
Ông Quách đã bị giam giữ vào tháng 10 năm 2014, nhưng chỉ chính thức bị bắt vào tháng 1 này. Trước đó, ông và các cộng sự thuộc Viện Chuyển đổi đã bị theo dõi và giám sát bởi cảnh sát trong nhiều năm.

Một học viện ngầm

Được thành lập vào năm 2007 bởi ông Quách và những người khác dưới tên là “Công ty trách nhiệm hữu hạn tư vấn về các vấn đề kinh tế và xã hội chuyển đổi”, Viện Chuyển đổi tại Bắc Kinh được biết đến do sự đánh giá độc lập và các ấn phẩm liên quan đến các vấn đề kinh tế xã hội Trung Quốc.
Những vụ bê bối nổi tiếng như vụ sữa bột nhiễm độc đã giết chết hoặc đầu độc hàng trăm ngàn trẻ sơ sinh trên khắp Trung Quốc, hoặc những hậu quả về môi trường và xã hội phát sinh từ dự án đập Tam Hiệp, đã được thảo luận công khai thông qua những việc làm của Viện.
Hơn nữa, ông Quách Ngọc Thiểm và viện đã liên kết với “phong trào công dân mới,” không đảng phái do nhà hoạt động Hứa Chí Vĩnh khởi xướng, ông Hứa là một người ủng hộ chủ nghĩa hợp hiến. Năm 2013, Hứa đã bị bắt và phong trào của ông ta bị giải tán.
Viện Chuyển đổi thậm chí từng được Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và các cơ quan chính thức khác đánh giá cao.
Tháng 7 năm 2013, các cơ quan chính quyền thông báo viện đã vi phạm pháp luật, tịch thu mọi thứ của Viện, bao gồm cả các dữ liệu nghiên cứu. Kể từ đó, học viện và các nhân viên không được hoạt động, phải đối mặt với sự giám sát tăng lên của chính phủ .
Nhưng trong tháng 10 năm 2014, cảnh sát lại tấn công khi Lin Lisa, bạn gái của một trong những thành viên của Viện, bị phát hiện đã in tài liệu hỗ trợ phong trào dân chủ tại Hồng Kông, theo tin từ Initium, một cơ quan truyền thông Hồng Kông. Lin và bạn trai của cô đã nhanh chóng bị bắt giữ. Ông Quách Ngọc Thiểm và các thành viên khác bị cục công an Bắc Kinh bắt vào ngày 9 Tháng 10 và bị cáo buộc các tội hình sự.
Ông Quách và các đồng nghiệp của ông đã bị buộc tội “kích động gây rối” và “kinh doanh bất hợp pháp” do in ấn và phân phối trái phép 19.000 cuốn sách từ năm 2007 đến năm 2014. Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng thông báo viện đã nhận hỗ trợ tài chính từ các đảng phái chính trị nước ngoài và các tổ chức phi chính phủ ở Đức, Canada, và Hoa Kỳ.
Trong tháng 4, một nhóm vận động Hồng Kông cho các luật sư nhân quyền của Trung Quốc tuyên bố trong một thông cáo báo chí rằng các công trình nghiên cứu và phân tích của Viện Chuyển đổi, được cung cấp miễn phí, thậm chí đã được Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và các cơ quan chính thức khác đánh gía cao.
Tháng 5, sau hơn nửa năm bị giam giữ, ông Quách Ngọc Thiểm đã gầy mất hơn 9kg, theo vợ và luật sư đồng nghiệp Phan Hải Hà, đài Tiếng nói Hoa Kỳ báo cáo.
Ông Hà Chánh Quân chỉ được gặp mặt một luật sư vào ngày 7 tháng 1, hơn một tháng sau khi ông bị giam vào cuối tháng 11 năm 2014. Sau này, cảnh sát vẫn tiếp tục can thiệp vào những cuộc thảo luận của họ, với lý do “cần thiết cho các thủ tục điều tra,” theo một báo cáo của Boxun, một trang web tin tức bằng tiếng Trung Quốc có trụ sở tại Bắc Carolina.

Áp lực tăng lên

Phát biểu với tờ Thời báo New York trong một cuộc phỏng vấn năm 2013, ông Quách Ngọc Thiểm đã cảnh báo về sự nguy hiểm ngày càng tăng đối với những nhà bất đồng chính kiến ​​ở Trung Quốc vì đảng cộng sản đã gây áp lực nhiều hơn đối với biểu hiện độc lập của công dân và sự đối lập chính trị.
Chính quyền Trung Quốc gần đây đã gia tăng đàn áp lên cộng đồng pháp lý đang phát triển của đất nước, bất chấp những lời hoa mỹ của đảng cộng sản về “thượng tôn pháp luật”.
Các nhà chức trách không quan tâm thực sự tới việc cải thiện thành tích nhân quyền của họ.
— Vũ Văn Sinh, một luật sư Trung Quốc
Các luật sư bảo vệ khách hàng khỏi những tội danh về chính trị hay tôn giáo, chẳng hạn như các thành viên của môn tập tinh thần Pháp Luân Công bị đàn áp, thường bị các quan chức tòa án và cảnh sát cản trở. Trong trường hợp cực đoan, chính các luật sư có thể bị tấn công hoặc bị đuổi ra khỏi tòa án bằng bạo lực.
Trong tháng 7, hàng trăm luật sư nhân quyền đã bị bắt giữ trong những gì Mã Nhã Vương, một nhà nghiên cứu của tổ chức Human Rights Watch, gọi là “nghiền nát không thương tiếc tinh thần can đảm của những người ủng hộ thượng tôn pháp luật, những người đã góp phần xây dựng xã hội dân sự của Trung Quốc trong thập kỷ qua.”
Một báo cáo của Human Rights Defenders Trung Quốc cho biết, hơn 900 nhà hoạt động nhân quyền đã bị bắt giữ vào năm 2014, tăng 72 phần trăm so với năm trước.
Nhà bất đồng chính kiến ​​Hồ Gia nói với đài VOA rằng trong các nhà hoạt động nổi bật của Trung Quốc hiện đang bị giam giữ, Quách Ngọc Thiểm không phải là trường hợp bị giam giữ tuỳ tiện nghiêm trọng nhất.
Theo một báo cáo của tờ Guardian, luật sư Vũ Văn Sinh nói rằng chế độ Trung Quốc có ý định sử dụng các nhà hoạt động và các luật sư bị giam giữ để làm “công cụ mặc cả” trong ngoại giao với Hoa Kỳ.
“Các nhà chức trách không thực sự quan tâm đến việc cải thiện thành tích nhân quyền của họ”, ông Vũ nói.