Trung Quốc cố tăng cường quan hệ quốc phòng với ASEAN

Thanh Phương

Tướng Trung Quốc Phạm Trường Long phát biểu tại Diễn đàn Hương Sơn, Bắc Kinh ngày 17/10/2015.REUTERS/Jason Lee

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ trên Biển Đông, Bắc Kinh đang tìm cách tăng cường quan hệ quốc phòng với các nước ASEAN với một đề nghị mới, vừa được đưa ra nhân cuộc họp không chính thức đầu tiên giữa Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc với các đồng nhiệm Đông Nam Á ( ACDMIM ) tại Bắc Kinh ngày 16/10/2015.

Cụ thể, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn đã đưa ra một đề nghị gồm năm điểm để tăng cường hợp tác an ninh và quốc phòng với các nước ASEAN. Trong điểm thứ nhất, Bắc Kinh xác định rằng quan hệ an ninh chỉ là một phần trong quan hệ đối tác chiến lược tổng thể ASEAN-Trung Quốc. Nhưng đáng chú ý nhất là điểm thứ hai, trong đó tướng Thường Vạn Toàn nhấn mạnh đến khái niệm an ninh mới của Trung Quốc, cũng như những định chế mới để thay thế cho cơ chế liên minh của Hoa Kỳ ở châu Á. 

Trước mắt, coi như Bắc Kinh đã có trong tay hai định chế như vậy. Thứ nhất là cuộc họp không chính thức giữa các Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc và ASEAN, và thứ hai là Diễn đàn Hương Sơn, diễn đàn an ninh cạnh tranh với Diễn đàn An ninh Sanghri-La. 

Ba điểm còn lại trong đề nghị của Bắc Kinh là những lời kêu gọi tăng cường hợp tác quốc phòng Trung Quốc-ASEAN thông qua việc xây dựng cơ chế an ninh và thông qua việc gia tăng hợp tác trong các lĩnh vực hoạt động nhân đạo, chống cướp biển, chống khủng bố và giải quyết các tranh chấp. Đặc biệt, Trung Quốc đề nghị các cuộc tập trận chung với các quốc gia ASEAN ở Biển Đông vào năm tới, một cử chỉ có vẻ là nhằm tỏ thái độ hòa hoãn với các láng giềng Đông Nam Á. 

Cụ thể, Bắc Kinh đề nghị một cuộc thao dượt về việc thực hiện Quy tắc về những vụ đụng đầu không dự kiến trên biển ( CUES ), cũng như một cuộc thao dược về tìm kiếm cứu nạn và cứu trợ thiên tai ở Biển Đông. 

Nhưng một cuộc tập trận chung ASEAN-Trung Quốc ở Biển Đông trong bối cảnh hiện nay sẽ rất phức tạp, nhất là nếu cuộc tập trận này diễn ra ở khu vực các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đang xây ở Trường Sa. Trong trường hợp đó, Việt Nam và Philippines sẽ phải trả lời ra sao về đề nghị của Bắc Kinh ? 

Vào lúc mà Hoa Kỳ kiên quyết không để cho các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đang xây dựng cản trở tự do lưu thông trên Biển Đông, Bắc Kinh rõ ràng là cố lôi kéo các nước ASEAN vào một mặt trận chung để đối đầu với Mỹ, với danh nghĩa tăng cường quan hệ quốc phòng. 

Về phần các nước Đông Nam Á thì giống như đang bị kẹt giữa hai lằn đạn, khi hai cường quốc quân sư hàng đầu của khu vực căng thẳng với nhau đến mức có người dự đoán là xung đột Mỹ-Trung sẽ nổ ra trên Biển Đông. Tại Diễn đàn Hương Sơn hôm nay, Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia đã bày tỏ mối quan ngại này. Ông cho biết đã được Hoa Kỳ thông báo sơ qua về kế hoạch của Mỹ đưa chiến hạm đến tuần tra sát các đảo nhân tạo Trung Quốc đang xây dựng, nhưng theo ông « sự đối đầu giữa các cường quốc trong khu vực đôi khi vượt quá tầm kiểm soát của các nước nhỏ ».