Tâm sự của cựu sinh viên Thiên An Môn

Vương Đan (phải) theo học Đại học Columbia ở New York sau khi bị giam giữ nhiều năm

Quyết định đàn áp phong trào sinh viên ở Quảng trường Thiên An Môn 25 năm trước của lãnh đạo Trung Quốc là “một cơ hội bị bỏ lỡ”, theo một cựu lãnh đạo sinh viên.

Trong khi đó, một nhà cựu hoạt động khác tin rằng Trung Quốc cuối cùng sẽ cởi mở chính trị và có dân chủ.

Vương Đan:Nhằm đánh dấu dịp kỷ niệm 25 năm sự kiện Thiên An Môn, BBC Tiếng Trung phỏng vấn ba người từng là lãnh đạo sinh viên tham gia phong trào: Vương Đan (王丹), Sài Linh (柴玲) và Trầm Đồng (沈彤).

Ông theo học Đại học Columbia ở New York sau khi bị giam giữ nhiều năm do vai trò dẫn dắt trong phong trào sinh viên, nay sống và dạy học ở Đài Loan.

Ông nói với BBC Tiếng Trung từ Đài Loan:

“Xem xét các vụ đàn áp vào bất kỳ ngày kỷ niệm 04/06 và việc bắt giữ một vài học giả được biết tới do các quan điểm ủng hộ dân chủ ở Trung Quốc, tôi thấy ít có hy vọng điều chỉnh quan điểm chính thức về phong trào sinh viên năm 1989 trong thời ông Tập Cận Bình nắm quyền.”

Tuy nhiên, ông Vương Đan vẫn tự tin Trung Quốc cuối cùng sẽ đạt được dân chủ, nhưng ý thức rõ rằng đây là quá trình chậm chạp, và có thể sẽ mất rất nhiều thời gian. Chậm đến đâu, ông không thể biết trước.

Trầm Đồng, cựu lãnh đạo sinh viên, nay là doanh nhân:

"Trung Quốc đã đánh mất một cơ hội năm 1989"

Trầm Đồng, lãnh tụ Thiên An Môn 1989

Vụ đàn áp Thiên An Môn “là một cơ hội bị bỏ lỡ và Trung Quốc đã lỡ mất cơ hội đó,” ông nói với BBC Tiếng Trung.

“Quy mô và tính chất ban đầu xuất phát từ dưới lên của phong trào 1989 mang tới cơ hội khởi động hàng loạt thay đổi lâu dài về chính trị và xã hội. Đây đúng là cơ hội cực hiếm trong lịch sử Trung Quốc. Các sinh viên lúc đó không biết chính xác về những ảnh hưởng lâu dài do hành động của họ tạo ra, tất nhiên, nhưng phong trào rõ ràng là về đổi mới, không phải cách mạng hay lật đổ Đảng Cộng sản Trung Quốc, lật đổ chính quyền.”

Bình luận về sự chia rẽ trong giới lãnh đạo Trung Quốc cao cấp nhất hồi đó, Trầm Đồng nói:

“Trong giới lãnh đạo ưu tú, Thủ tướng Lý Bằng đã chớp lấy cơ hội lịch sử này và tận dụng nó tới cùng để đạt lợi lớn nhất, trong khi những người khác, chẳng hạn cựu Thủ tướng và Tổng Bí thư Đảng, Triệu Tử Dương, trở thành một phần của phong trào bị đè bẹp sau đó.”

Khi nhớ lại, ông cũng thấy có một số sai lầm hoặc ít nhất là sự ngây thơ từ phía các sinh viên do “họ có một số hạn chế về hiểu biết, kỹ thuật và tầm nhìn” và việc kêu gọi có thêm đối thoại với chính quyền là hoàn toàn ngây thơ.

Sài Linh, cựu lãnh đạo sinh viên Thiên An môn, đã cải đạo Cơ đốc bốn năm trước

Bà nhắc lại lời kêu gọi “tha thứ cho những kẻ sát nhân”, vốn bị các cựu lãnh đạo sinh viên khác và một số gia đình các nạn nhân chỉ trích nặng nề.

Nay bà nói với BBC Tiếng Trung về quan điểm của bà đối với những người đàn áp:

“Chính phủ Trung Quốc, quan chức và công chức, những người ra lệnh giết chóc, và những người lính thực hiện lệnh đó phải chịu 100% trách nhiệm do để xảy ra thảm kịch đó.”

Sài Linh có vẻ đồng ý với Trầm Đồng rằng ở cấp độ sâu sắc hơn, vụ Thảm sát Thiên An Môn “làm tan vỡ ảo ảnh và giấc mơ mà người Trung Quốc có lẽ đã gìn giữ 25 năm trước về việc mang dân chủ vào Trung Quốc bằng việc cải cách hay cải thiện sự cầm quyền của cộng sản”.

Sài Linh, nay sống tại Hoa Kỳ, tin rằng tôn giáo đem lại câu trả lời cho Trung Quốc

Giờ đây, “không còn ai mơ mộng nữa,” bà Sài Linh nói.

Ngày nay họ nghĩ gì về tất cả những gì đã xảy ra?

Buộc phải rời Trung Quốc nhiều năm trời, Vương Đan cũng hy vọng rằng ông sẽ có ngày được về nhà, và các nhà hoạt động đang phải lưu vong khác cũng vậy. Nhưng một lần nữa, ông không hy vọng điều này sẽ sớm xảy ra.

Hơn thế nữa, Vương Đan nói ông có thể sẽ từ bỏ theo đuổi dân chủ mà những người sinh viên đồng lứa và các nhà hoạt động đã sống vì nó, để có được tấm giấy phép quay trở về Trung Quốc.

Sài Linh, một người với niềm tin mới, cho rằng con đường mà Trung Quốc theo đuổi hơn hai thập kỷ qua – tăng trưởng kinh tế không cần tới cải cách chính trị và phát triển tinh thần – khiến toàn bộ đất nước “tự bị đau ốm”.

Trung Quốc cần văn hóa và giá trị mới lấy nhân quyền được Chúa ban tặng làm trung tâm, với tình yêu giành cho Chúa, cho bản thân và cho người khác. Việc cộng đồng người Trung theo Cơ đốc giáo ngày càng mở rộng mang lại hy vọng cho bà, mặc dù cần có thêm tự do tôn giáo,” Sài Linh tin tưởng.

Trầm Đồng từ đó đã dự đoán kết quả của Thiên An Môn:

Vẫn chưa rõ chính xác số người thiệt mạng trong vụ thảm sát Thiên An Môn

“Về tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sau vụ thảm sát, những gì đã xảy ra là hai ông Đặng và Lý đổ thừa hành động đó lên những người trực tiếp thực hiện nó. Đây là sự tranh giành quyền lực, đấu tranh phe phái nội bộ trong nhóm cầm quyền. Những người theo chính sách cứng rắn từ chối kêu gọi của sinh viên, người dân và các đồng nghiệp ủng hộ chính sách mềm mại hơn trong Đảng.”

Khi tính hợp pháp về sự cầm quyền của họ bị đưa ra xem xét trong thời suy sụp kinh tế 1989 – 1992, họ buộc phải làm gì đó, và điều đó hóa ra lại là quảng bá cho chủ nghĩa dân tộc và tăng trưởng kinh tế cao.”

Là một phụ nữ, Sài Linh giờ cho rằng chính sách một con tai tiếng của Trung Quốc “tội lỗi hơn cả Thảm sát Thiên An Môn” và kêu gọi có thêm hành động tôn giáo nhằm giải quyết các vấn đề gốc rễ mà đất nước phải đối mặt.

“Chúa sẽ cho chúng ta câu trả lời về tương lai chính trị Trung Quốc, kể cả việc làm sao thực hiện cải cách chính trị.”