Khi Giấy Vụn thành của quý

Bùi Tín - Tự do xuất bản là một bộ phận trọng yếu của quyền tự do tư tưởng và tự do ngôn luận. Sách và báo là thức ăn tinh thần của một xã hội. Một xã hội phát triển hài hòa, văn minh là xã hội thực hiện quyền tự do xuất bản rộng rãi, tạo nên nhiều sách báo có chất lượng cao, người dân ham chuộng xem sách, đọc báo để mở mang kiến thức, đưa khoa học, lời haylẽ phải vào cuộc sống.

Ở Việt Nam, lĩnh vực xuất bản sách và báo nằm trọn trong tay nhà nước, tư nhân không có quyền xuất bản, mặc dầu như thế là trái với Hiến pháp trong đó ghi rõ bảo đảm quyền tự do tư tưởng và tự do ngôn luận của mọi công dân.

Năm 2002, trên mạng internet ở Việt Nam xuất hiện một nhà xuất bản tự do, không trụ sở, không nhà in, không có hệ thống phát hành, không cần xin phép chính quyền, không đăng ký xuất bản, tự coi là nhà xuất bản «chui», nhưng theo đúng Hiến pháp, do đó tự coi là hợp pháp.

Nhà xuất bản chui này lấy tên là Giấy Vụn, giám đốc lấy tên là Bùi Chát, tên khai sinh là Bùi Quang Viễn, tốt nghiệp khoa Ngữ văn – Báo chí thuộc ngành Văn học của Trường Đại học Khoa học Nhân văn tại Sài Gòn năm 2001.

Nhà xuất bản Giấy Vụn gây ngay được tiếng vang ngày càng rộng lớn. Tuổi trẻ, học sinh, sinh viên trong Nam, ngoài Bắc truyền tin nhanh cho nhau về nhà xuất bản độc đáo này. Bà con ta ở hải ngoại, đặc biệt là các bạn trẻ, du sinh ở Pháp, Đức, Ba Lan, Tiệp, Nga, Hoa Kỳ, Úc… ngày càng chú ý, tán thưởng những sản phẩm của Giấy Vụn. Nhiều bài thơ, văn trong Giấy Vụn được dịch ra tiếng Anh, Pháp, Đức, Ba Lan, Tây Ban Nha.
Giấy Vụn rất được chú ý vì có sự cộng tác từ đầu của nhà thơ trẻ Lý Đợi, người từng làm sôi nổi giới văn thơ trẻ trong nước khi thành lập nhóm Mở Miệng và công bố tập thơ rất lạ, rất mới mẻ, rất trẻ cả về nội dung và phong cách: Vòng tròn 6 mặt. Đây là công trình sáng tác của 6 bạn thơ tâm đầu ý hợp: Lý Đợi, Bùi Chát, Khúc Duy, Trần Văn Hoài, Hoàng Long và Nguyễn Quán.

Đặc điểm nổi bật của Giấy Vụn là ở chỗ tuy nó là một nhà xuất bản «chui», ngoài vỉa hè, ảo, như đùa vui, cười cợt với cuộc đời đầy nghịch lý này, nhưng nó lại rất nghiêm cách, chính quy trong việc xuất bản kiểu hiện đại, có biên tập công phu, có người chịu trách nhiệm, ngày ra mắt, số hiệu, lưu chiểu, có trình bày, minh họa, nhiều kiểu chữ khác nhau, hài hòa, đẹp mắt, mỗi tác phẩm là một giai phẩm văn học – nghệ thuật, do tôn trọng bạn đọc và tự trọng. Nhờ vậy nó sẽ tồn tại lâu dài. Đến nay Giấy Vụn đã ra hơn 30 đầu sách, một số in với nhiều thứ tiếng, Anh, Pháp, với các tác giả đang được mến mộ như Đào Hiếu, Hoành Lê, Nhật Tân, Nguyễn Viện, Cung Tích Biền, Liên Thái…

Mới đây, Hiệp hội các nhà Xuất bản Quốc tế International Publishers Association (IPA) là hiệp hội thành lập lâu năm ở Pháp, có thành viên khắp thế giới đã chú ý đến nhà xuất bản độc đáo Giấy Vụn ở Việt Nam, tìm hiểu về hoạt động và ảnh hưởng xã hội của nhà xuất bản này. Mấy năm trước, giám đốc Bùi Chát từng được mời sang Hán Thành, Nam Triều Tiên, và Berlin, Đức, để dự họp xuất bản quốc tế và giới thiệu về nhà xuất bản Giấy Vụn.

Tháng 4-2011, giám đốc Bùi Chát được mời sang thủ đô Buenos Aires của Argentina để nhận phần thưởng quốc tế IPA năm 2011 tặng cho nhà xuất bản Giấy Vụn.

Đây là vinh dự rất lớn cho tập thể nhà xuất bản Giấy Vụn, cho nền «văn học vỉa hè», cho «nền sáng tạo ngoài luồng», cho nền văn học – nghệ thuật tự do, tự khẳng định mình giữa chế độ chuyên chế một đảng, một chế độ bóp nghẹt tự do sáng tạo, kiểm soát ngặt nghèo các văn nghệ sỹ với đủ hình thức kiểm duyệt từ lộ liễu đến tinh vi…

Hiểu rõ bản chất độc tài đảng trị, thực tế là độc tài tập thể của Bộ Chính trị 14 người – mà nguyên chủ tịch quốc hội Nguyễn Văn An gọi là Vua tập thể 14 vị – Nhà xuất bản quốc tế IPA đã lẳng lặng nhắn tin cho nhà thơ Bùi Chát về phần thưởng quốc tế IPA năm nay, và nhà thơ Bùi Chát đã lặng lẽ lên đường đi du lịch nước Pháp rồi mới sang Argentina nhận giải, một bằng khen lớn, với 6 ngàn phrăng Thụy Sỹ (gần bằng 7 ngàn đôla Mỹ ).

Xin hãy nghe ông giám đốc nhà xuất bản chui Giấy Vụn, 32 tuổi, vừa bỡ ngỡ vừa dõng dạc phát biểu trước hàng mấy trăm đại biểu và nhà báo quốc tế khi được mời lên nhận thưởng:
«…Ở một nơi mà tự do chỉ tồn tại trong những hành vi tùy tiện của chính quyền thì những cố gắng cho việc hiện diện của công lý và tình người dường như là vô nghĩa; và để hành động cho những điều tưởng như là viển vông này, chúng tôi đã chọn Xuất Bản.

«Cũng như những anh em đang bị tù đầy, quản thúc và tất cả những người đang đấu tranh cho một tương lai tốt đẹp ở Việt Nam, chúng tôi luôn tin tưởng ở lương tri.

«Thông qua xuất bản một cách tự do những điều cần thiết, chúng tôi biết rằng nhiều độc giả của chúng tôi sẽ tìm thấy lương tri của mình.

«Sách có thể biến thế giới thành tự do, chính vì thế chúng tôi tin rằng tự do sẽ đến, trước hết với những người làm sách, những người đọc sách và những người bàn luận về những điều mà sách mang lại.

«Bằng tất cả tình yêu dành cho sách và dành cho con người, tôi đón nhận và san sẻ niềm vinh dự này cho tất cả độc giả, bạn bè và những người ủng hộ.

«Hy vọng giải thưởng sẽ là cú hích đáng kể cho sự phát triển của phong trào xuất bản độc lập, đặc biệt cho sự phát triển của xã hội dân sự tại Việt Nam».

Đi hơn mười ngàn đặm, chỉ để nói trong có 2 phút, nhưng đó có thể nói là Tuyên ngôn của nhà xuất bản Giấy Vụn, là tâm huyết của Bùi Chát, Lý Đợi và các bạn cùng chí hướng, cũng là cuộc tuyên chiến hòa bình nhưng nảy lửa với chính quyền của 14 ông Vua tập thể, là sự thách thức có vẻ nhẹ nhàng nhưng dữ dội với giới công an và giới tuyên huấn tận tụy phục vụ cho vua chúa cộng sản đời nay.

Do đó mà Bùi Chát bị đón lõng ở sân bay Tân Sơn Nhất, bị khám xét ngặt, hỏi cung kỹ lưỡng, bị mời làm việc dài dài.

Bộ Chính trị cay lắm, công an và tuyên huấn bực bội tức tối lắm, nhưng làm gì bây giờ.

IPA lập tức lên tiếng, Human Right Watch lên tiếng, Reporter sans Frontières lên tiếng.

Bùi Chát đã thành người của thế giới thông tin tự do.

Chế độ độc đảng muốn phong anh, tôn anh lên thành Anh hùng, thì xin cứ việc.

Tòa án trong tay họ, tư pháp trong tay họ, họ muốn hành hạ anh thanh niên 32 tuổi chỉ có nắm giấy vụn trong tay, thì xin cứ việc. Nhưng mọi sự đều có giới hạn cả. Sự mù quáng, sự điên cuồng, sự tàn bạo cũng vậy thôi.

Thế là anh Bùi Chát được trả tự do với nhiều răn đe.

Nhưng anh thanh niên có lương tri, 9 năm trước đã không biết sợ, nay đã là người công dân của thế giới dân chủ văn minh lại còn biết sợ cường quyền hắc ám nữa ư?

Thế là chúng ta được biết Giấy Vụn sẽ điềm tĩnh mở hội mừng công, sẽ liên hoan ăn mừng rất thân mật và tiết kiệm, sẽ cải tiến cả nội dung và hình thức, sẽ có đông bạn đọc hơn, có đông người ủng hộ và yểm trợ hơn, hiệu quả xã hội sẽ mạnh mẽ, rộng và sâu hơn, sau giải thưởng quốc tế IPA rất xứng đáng và vang dội, một cú hích lịch sử cho ngành xuất bản Việt Nam.

Bùi Tín
http://www.voanews.com/vietnamese/blogs/tin/giay-vun-thanh-cua-quy-05-10-2011-121585429.html