Trần Thị Ngự
Trong những ngày gần đây, báo chí trên mạng có đăng các bài viết về việc một số người bị giữ tại những nơi thuộc cơ quan chính quyền (nhưng không nhất thiết phải là trại giam) trong vài giờ đến vài ngày để “làm làm việc” với công an. Một số người khác bị công an mặc thường phục bắt trong các cuộc biều tình chống Trung Quốc và đưa về trụ sở công an hay các đơn vị hành chánh (Phường) và bị giữ lại trong nhiều giờ đống hồ để “làm việc” trước khi được thả cho ra về. Trước đây, rất nhiều người đã bị “mời làm việc” với công an ban ngày, tối được về nhà, như trường hợp của G.S. Nguyễn Huệ Chi, nhà thơ Bùi Chát, cũng như một số người thường được gọi là “bất đồng chính kiến”. Vậy bản chất của các việc “mời làm việc” có khác gì với việc “bắt giữ” và do đó có trái với tinh thần của nguyên tắc quốc tế Nhân Quyền, Hiến Pháp và luật pháp Việt Nam hay không?
Luật Pháp Về Bắt Giữ (Arrest)?
Các điều qui định trong các văn bản quốc tế liên quan đến nhân quyền (human rights), dân quyền (cvil rights), cũng như Hiến Pháp nước CHXNCN Việt Nam và luật pháp Việt Nam (Bộ luật Tố tụng hình sự) không đề cập đến khái niệm “làm việc” với công an như các truờng hợp nêu trên, mà chỉ có qui định vế bắt giữ (arrest). Việc bắt, giữ, và khám xét liên quan trực tiếp đến dân quyền (civil rights) và nhân quyền (human rights).
Theo Điều 9 của Bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền:
không ai có thể bị bắt, giam giữ, và đầy ải một cách độc đoán (Article 9: No one shall be subjected to arbitrary arrest, detention or exile.)
Nguồn: http://www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml
Điều 9 (1) của Qui Uớc Quốc Tế vế Quyền Dân Sự và Chính Trị (the International Covenant on Civil and Political Rights) cũng qui định tương tự:
Mỗi người có quyền tự do và an toàn bản thân. Không ai có thể bị bắt giữ một cách độc đoán. Không ai có thể bị tước đoạt quyền tự do trừ khi có lý do và theo các thủ tục qui định bởi luật pháp. Everyone has the right to liberty and security of person. No one shall be subjected to arbitrary arrest or detention. No one shall be deprived of his liberty except on such grounds and in accordance with such procedure as are established by law.
Nguồn: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/training9chapter5en.pdf
Quyền tự do và an toàn bản thân cũng có một chỗ đứng trang trọng trong Hiến Pháp và luật pháp Việt Nam.
Điều 71 Hiến Pháp nước CHXHCN Việt Nam qui định: Công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm.
Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Toà án nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt và giam giữ người phải đúng pháp luật.
Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của công dân.
Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng xác nhận quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân theo như tinh thần của các bản văn quốc tế về nhân quyền và dân quyền.
Điều 6. Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân
Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Toà án, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát, trừ trường hợp phạm tội quả tang.
Việc bắt và giam giữ người phải theo quy định của Bộ luật này.
Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình.
“Mời Làm Việc” Với Công An Ở Việt Nam
Theo Người Buôn Gió (Nguồn: http://danluan.org/node/9026), ngày 02 tháng 06 năm 2011, khi anh vừa đến sân bay Tân Sơn Nhất thì có công an chờ sẵn và đưa anh về trụ sở một công an Phường (đường Lê Văn Sĩ) để nói chuyện. Người Buôn Gió bị giữ tại đây 3 ngày cho đến chiều ngày 06 tháng 06 mới được ra về. Tương tự, theo như Mẹ Nấm (nguồn: http://danluan.org/node/9057), chị cũng bị giữ ở đồn công an (Phường Tân Thới Nhất, Quận 12) hơn 30 tiếng. Một số thanh viên tham gia cuộc “tụ tập” ở Saigon ngày 5/6/2011 cũng bị đưa về trụ sở UBND Quận và bị giữ lại để “làm việc” trong nhiều giờ. Những người “làm việc” với Người Buôn Gió (Bùi Thanh Hiếu), Mẹ Nấm (Nguyễn Ngọc Như Quỳnh), và các thanh niên tham gia “tụ tập” không cho rằng những người trên bị bắt giữ. Như Người Buôn Gió đã tường thuật:
Hết ngày 03/06, tính ra đã được 24 giờ. Mình đề nghị gửi giấy tạm giữ, lệnh bắt hoặc triệu tập gì gì đó. Các anh nghe thế cười hềnh hệch như là mình nói chuyện đùa, một anh bảo: – Chú cứ nói bắt, ai bắt chú đâu, chú ở khách sạn chứ ở nhà giam đâu mà kêu bắt. Sao lại cứ nghĩ nặng nề thế.
Theo lời của Mẹ Nấm:
Trong đồn công an, hễ mỗi lần tôi nhắc đến chữ “tạm giữ”, “bắt giam” là các anh, chị ấy có phản ứng quyết liệt lắm. – Tại sao chị cứ nói quá lên thế, chúng tôi chỉ mời chị hợp tác làm việc chứ có tạm giam, tạm giữ gì đâu? Nếu giữ người phải có lệnh của Viện kiểm sát, và nếu thực sự tạm giữ chị thì chị không được phép đi ra đi vô, thoải mái trao đổi với bạn chị ở phòng bên như nãy giờ đâu.
(Nguồn: http://danluan.org/node/9057)
Theo lời kể của một thanh niên tham gia “tụ tập” ngày 05/06/2011 tại Saigon:
Ngay khi cháu vừa tiến vào công viên 30/4 góc đường Alexandre De Rhodes và Phạm Ngọc Thạch thì từ bên kia đường, 5-6 người thanh niên xông qua, tay chỉ thẳng mặt cháu và hét to “nó đó” rồi họ chụp tay, ghì cổ đưa cháu lên 1 chiếc xe máy vừa trờ tới và chở thẳng vào Ủy Ban Nhân Dân Quận 1 đường Lê Duẩn trước sự chứng kiến đầy e dè, không kịp phản ứng của một số người đứng gần cháu ở công viên… Ở đó, các anh an ninh không cho dùng từ bị bắt cũng như tạm giữ mà chỉ được dùng từ “mời làm việc”, một lời mời hơi thiếu thiện chí, có chút thô bạo trong đưa đón, không được ăn trưa và chẳng thể khước từ.
(Nguồn: http://danluan.org/node/9185)
“Mời Làm Việc” Với Công An: Một Sự Vi Phạm Nhân Quyền, Hiến Pháp nước CHXHCN Việt Nam và Luật Pháp Việt Nam
Mặc dù công an không dùng chữ “bắt” hay “giữ” nhưng thực chất những trường hợp “mời làm việc” và “bắt làm việc” như nêu trên là các việc bắt giữ (arrest) không theo đúng thủ tục luật pháp, một sự vi phạm trắng trợn nhân quyền và dân quyền, cũng như vi phạm Hiến Pháp Việt Nam và Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Thế nào là bắt giữ (arrest)?
Khi một người bị tước đoạt quyền tự do và bị giữ bởi cảnh sát, người đó được coi là đã bị bắt giữ.
An arrest is the act of depriving a person of his or her liberty usually in relation to the investigation and prevention of crime or harm to others and oneself as well. . . When a person is arrested and taken into police custody, they have been seized. Nguồn: http://en.wikipedia.org/wiki/Arrest
Hãy xem trường hợp của Người Buôn Gió
Tắm táp xong, pha trà uống, mình và hai anh an ninh kia chuyện trò hỏi han về gia đình, vợ con. Hai cậu ấy đều quen từ đợt bắt trước, nhiệm vụ là giám sát chứ không phải là điều tra. Hai cậu ấy chỉ trông chừng mình đừng sểnh mất, cho nên khi mình ngồi vui vẻ nói chuyện, hai cậu cũng yên tâm vui vẻ chuyện cùng. Lát sau mình đi ngủ mạch đến sáng. Sáng 7 giờ mình dậy, hai anh an ninh dậy theo, vệ sinh xong thì họ dẫn mình đi ăn sáng. Cháo, miến, phở, hủ tíu quanh đó cũng phong phú, ăn gì thì tự chọn, họ ăn cùng, xong họ trả tiền rồi ra quán cà fe. Đến giờ làm việc thì hai anh bàn giao mình cho cán bộ điều tra.
Thời gian chính là ở khách sạn, đến bữa đi ăn có hai anh an ninh đi cùng. Các anh thay ca nhau để nói chuyện với mình. Không ai dùng từ canh gác, giám sát, mỗi lần thay ca họ lịch sự bảo lát nữa có 2 anh khác đến nói chuyện với anh cho vui.
Ở khách sạn đêm ngủ mình nằm giường bên trong có chăn gối, bên ngoài các anh ý nằm đi văng.
(Nguồn: http://danluan.org/node/9026)
Trường hợp của Mẹ Nấm:
Các anh/chị đề nghị tôi không được nghe điện thoại, thậm chí có người đã giật lấy điện thoại của tôi, nếu tôi không phản ứng lại vì xét thấy mình phải “chấp hành nghĩa vụ của một công dân” có lẽ điện thoại cũng bị tắt nguồn và niêm phong như bạn tôi bên phòng kia rồi. (Nguồn: http://danluan.org/node/9057)
Và trường hợp của anh thanh niên đã tham gia “tụ tập” ngày 5/6/2011 tại Saigon:
…Sau khi trao đổi, tra hỏi, lấy tường trình về lý lịch, về sự việc biểu tình ngày 05/06 và sự việc sáng ngày hôm đó 12/06 thì cháu phải ngồi trong phòng cho đến tận chiều. (Nguồn: http://danluan.org/node/9185)
Những trường hợp trên đây được coi là bắt giữ (arrest) vì những người kể trên bị đặt dưới quyền quản lý của nhân viên công lực. Mọi hành động của họ nhất nhất phải có sự đồng ý và theo hướng dẫn của công an, và nhất là họ không có quyền tự do di chuyển (tức là rời điạ điểm tạm giữ). Sở dĩ công an không dùng hai chử “bắt giữ” trong trường hợp này vì họ không theo đúng thủ tục đòi hỏi cho việc bắt giữ, có nghĩa là họ không có lý do chính đáng theo luật pháp để bắt giữ những người kể trên.
Khi Nào “Mời Làm Việc” Không Vi Phạm Nhân Quyền, Hiến Pháp Việt Nam Và Luật Pháp Việt Nam?
Gần đây ở Mỹ phát sinh ra khái niệm “person of interest” (người đáng quan tâm). Hai từ này đầu tiên do báo chí dùng để chỉ nhửng người bị nghi là có thể liên quan đến một vụ tội phạm nào đó, nhưng thực tế không hay chưa có lý do chính đáng (probable cause) cho việc bắt giữ. Từ này sau đó được các cơ quan điều tra hình sự tư pháp dùng một cách rộng rãi, nhưng nó chưa được định nghĩa một cách chính thức bởi luật pháp. Trên nguyên tắc, những “người đáng quan tâm” chưa phải là ngưòi bị tình nghi (suspect), nhưng cảnh sát có thể đến tư gia của họ (phải theo đúng thủ tục) hay mời họ đền văn phòng cảnh sát để hỏi thăm tin tức. Vì những người này chưa bị bắt nên họ có quyền không trả lời các câu hỏi, hay không cần đến văn phòng cảnh sát nếu họ không muốn. Cần nhấn mạnh là giấy mời của cảnh sát gởi đến những “người đáng quan tâm” không phải là “trát toà” (hay giấy mời của toà án) tức là cái mà người dân phải tuân thủ.
Tương tự như vậy, giấy mời của công an hay cảnh sát ở Việt Nam cũng không phải trát toà hay lệnh bắt của Viện Kiểm Sát. Không một chỗ nào trong Hiếp Pháp và Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam qui định tính cưỡng chế của giấy mời do cảnh sát gởi. Như vậy, khi giấy mời của cảnh sát hay công an không có tính cưỡng chế, và khi nào người dân có quyền lựa chọn hợp tác hay không, thì khi ấy “mời làm việc” với công an không vi phạm tinh thần quốc tế nhân quyền cũng như Hiến Pháp và luật pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét