Thuốc cho “quả đấm thép”

Đào Tuấn

 

Người dân, với những đồng thuế ngày càng cao, rõ ràng không thể cứ nuôi báo cô mãi những “võ sĩ quả đấm thép” chỉ được cái to xác, chỉ có tác dụng tốn tiền cơm.

Sau khi Vinalines “chìm tàu”, điều mà dư luận quan tâm không phải là Chủ tịch Hội đồng thành viên của “Quả đấm thép” này vì sao có thể bỏ trốn, trốn ở đâu, mà là sẽ còn Vina gì gì nữa sẽ tiếp tục đổ bể.
Vinalines giống Vinashin không phải chỉ ở hai chữ Vina, không phải vì tính chất sinh đôi trong cùng một mô hình tập đoàn kinh tế. Bởi những sai phạm của họ cũng không mảy may khác Vinashin, và có lẽ, cũng chẳng có gì khác các tập đoàn, Tổng công ty nhà nước khác.

Y hệt “người tiền nhiệm” Vinashin, chỉ trong 4 năm, Vinalines đã “tung vốn” vào 158 doanh nghiệp. Trong đó các Vinalines “con” tung vốn tại 94 công ty cháu. Rồi cũng sử dụng vốn trái phiếu (1.000 tỷ) trái mục đích. Chi hơn 22.000 tỷ đồng cho việc mua về 73 tàu mà có tới 23,3% số trong đó “quá date”. 1.836 tỉ đồng đầu tư dang dở không phát huy hiệu quả, gây lãng phí lớn. Thậm chí, chỉ một chiếc ụ tàu “quá date” đã gây lãng 489,6 tỉ đồng. Kinh hoàng nhất là chỉ riêng một lễ khởi công cho dự án Cảng quốc tế Vân Phong, 4,114 tỷ đồng đã được ném ra, vượt tới 80 lần quy định. Đổi lại không gì khác ngoài hai từ “Lỗ” và “Nợ”: Năm 2009, lỗ 412,325 tỷ. Năm 2010 lỗ 1.273,892 tỷ. Năm 2007 nợ phải trả 17.071 tỷ, chiếm 65,8% tổng nguồn vốn. Năm 2010 lỗ 36.599,7 tỷ chiếm 91,4%. Hiệu quả sử dụng vốn giảm mạnh, tỷ suất sinh lời của vốn chủ sở hữu từ 14,15% năm 2007 xuống còn âm 14,8% năm 2010.

Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung có lần nói: Hiện nay, các doanh nghiệp nhà nước luôn có “lợi thế” là khi làm ăn có lãi thì họ cho đó là sự thành công của họ, nhưng lúc thua lỗ lại đổ tại vì phải gánh vác những “trách nhiệm xã hội” mà Nhà nước giao cho, và yêu cầu giải cứu…

Mô hình thế, làm ăn vậy, và trên đầu là bảo bối “trách nhiệm xã hội”, nếu mô hình này không bị khai tử, hoặc chuyển đổi, sẽ còn rất nhiều những Vina khác lần lượt biến thành cái “máy say tiền” trước khi trở thành những “con tàu chết”.

Sau Vinashin, lòng tin của người đóng thuế lại tiếp tục được thử thách với Vinalines. Và vì thế, thật khiếm nhã khi mà chỉ vài ngày trước, Bộ trưởng Đinh La Thăng “ném” ra dư luận dự án đầu tư 100.000 tỷ cho việc “phát triển đội tàu biển” tại chính Vinalines.

Chính phủ không phải là không nhìn thấy “gót asin” của mô hình tập đoàn, TCT. Bằng chứng là trong Đề án tái cơ cấu DNNN, có đề ra thời hạn thoái vốn 2015, có vô số gạch đầu dòng bắt đầu bằng hai chữ “Sứ mệnh”, “Hoàn thiện”, “Đổi mới”. Thậm chí có tới 8 cái “hoa thị” (*) là những thông tin mà các “quả đấm thép” này phải công bố để công khai minh bạch hóa các hoạt động.

Nhưng “hoàn thiện”, “đổi mới” có vẻ chỉ là loại thuốc cảm cho căn bệnh đã nan y. Nhưng công khai minh bạch, kể cả điều tế nhị nhất, chẳng hạn về nhân thân, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm nghề nghiệp, các vị trí quản lý đã nắm giữ, cách thức được bổ nhiệm, công việc quản lý được giao, cách thức trả lương và các lợi ích khác của những cán bộ chủ chốt… chỉ là một trong vô số những “gót chân”, chỉ có thể giảm thiểu những vụ “bầu bổ” bất ngờ, chẳng hạn nữ sinh viên trường báo có phẩm chất “chân dài đến nách” làm Chủ tịch HĐQT một DN nhà nước, khiến dư luận “rớt tròng ù tai”, biểu hiện phổ biến của tình trạng “quân anh quân tôi, con anh con tôi”.

Thế còn mô hình? Còn bảo bối thoát tội mang cái tên chung chung là “trách nhiệm xã hội”?

Hôm qua, báo cáo thẩm tra Đề án tái cơ cấu nền kinh tế đã đặt câu hỏi lớn về mô hình các tập đoàn, TCT này. Ngoài yêu cầu đánh giá khách quan, toàn diện chương trình thí điểm mô hình tập đoàn kinh tế nhà nước, Ủy ban Kinh tế còn yêu cầu trước là “giảm tối đa tính độc quyền”, sau là buộc chúng phải hoạt động theo các nguyên tắc của thị trường. Đó là việc: Không dùng doanh nghiệp nhà nước để điều tiết kinh tế vĩ mô. Có lộ trình cho việc thoái vốn của các “quả đấm thép” này ra khỏi các ngành kinh doanh không liên quan nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh chính. Kiên quyết tách bạch nhiệm vụ sản xuất – kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận với các nhiệm vụ an sinh xã hội khác không vì mục tiêu lợi nhuận.

Dù mới chỉ là “đông y”, nhưng dù sao đây vẫn có vẻ mới là thuốc.

Hội nghị TƯ lần 5 vừa bế mạc đã có một quyết định quan trọng: Tiếp tục khẳng định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Nhưng đó phải là sự chủ đạo trong việc khai mở, gỡ nút những điểm khó, điểm nghẽn, chứ không phải là chủ đạo trong việc tiêu tốn nguồn lực. Bởi suy cho cùng, người dân, với những đồng thuế ngày càng cao, không thể cứ nuôi mãi những “võ sĩ quả đấm thép” chỉ được cái to xác, chỉ có tác dụng tốn tiền cơm.

Theo: Blog Đào Tuấn.