Nước Việt Nam đang đi ngược lại xu
hướng trên thế giới là phải hết sức thận trọng trong việc xây nhà máy điện hạt
nhân (ĐHN) vì hai lý do chính: ĐHN có rủi ro gây tai nạn phóng xạ, và ĐHN rất
đắt tiền. Việc đi ngược lại xu hướng này không phải vì Việt Nam có một nền kinh
tế mạnh hoặc một đội ngũ chuyên viên ĐHN chuyên nghiệp như Nga, Nhật, Đức, Mỹ,
Pháp… mà vì lãnh đạo ta có một quyết tâm chính trị rất cao và có quyền không cần
tham khảo ý dân. Quí vị lãnh đạo ta biết hết, lại tin
vào lời báo cáo của cấp dưới là trong tương lai ta rất thiếu điện và ĐHN thế hệ
lò thứ ba rất an toàn. Ngay sau biến cố Fukushima lãnh đạo ta vẫn khẳng định
mạnh mẽ hơn Thủ tướng Đức và Thủ tướng Nhật là Việt Nam vẫn tiến tới việc xây
nhà máy ĐHN!
Tôi mong mỏi quí vị lãnh đạo tìm
hiểu kỹ càng thêm về kỹ thuật và kinh tế ĐHN cũng như quí vị đã để ý rất nhiều
về thể diện quốc gia và vai trò chính trị của ĐHN.
Kinh nghiệm của nhiều nước tiên
tiến cho biết việc xây nhà máy ĐHN Ninh Thuận và một chuỗi 6 lò ĐHN khác như dự
tính không những sẽ không thành công, mà còn làm nước ta phụ thuộc vào nước
ngoài nhiều hơn, con cháu ta sẽ còn phải đi làm lao công triền miên cho thiên
hạ, và người trong nước thì vẫn thiếu điện để làm ăn. Khi việc này xảy ra vào
những năm 2021 – 2030 thì quí vị lãnh đạo ngày nay không còn sống nữa hoặc không
còn quyền hành gì nữa. Trách nhiệm về lỗi lầm ai sẽ gánh chịu? Mới 40-70 năm
trước, lãnh đạo ta đã hi sinh nhiều triệu con dân Lạc Hồng để thực hiện một niềm
tin tuyệt đối là Việt Nam đi đầu đem chủ nghĩa Marx-Lenin tạo hạnh phúc cho nhân
loại. Hậu quả của niềm tin đó khiến nước ta tụt hậu, dân ta nghèo hèn, và còn
đang gánh chịu đau thương nhiều thế kỷ. Nay ta đã biết gì về ĐHN? Và ta còn thì
giờ không để sửa sai một quyết định chính trị nhưng rất phi kinh tế phi dân chủ
này?
Tôi xin liệt kê dưới đây 8 lý do
lãnh đạo Việt Nam nên hoãn xây ĐHN Ninh Thuận để có thì giờ nhìn vào tình hình
ĐHN trên thế giới và lắng nghe lời can gián của người dân Việt không những trong
nước mà còn rải rác khắp năm châu.
(1) Chương trình ĐHN của Việt Nam
chưa cần thiết vì chúng dựa trên những phỏng tính thô sơ về nhu cầu điện.
(2) Nhà máy ĐHN sẽ đắt gấp đôi gấp
ba nếu có hoàn thành.
(3) Ta sẽ phải nhập khẩu 100% thiết
bị, tạo việc cho nước ngoài trong khi đó dân ta phải đi lao động chân tay và thể
xác kiếm ngoại tệ cho chính phủ.
(4) Ta sẽ mắc phải nhiều kiện tụng
quốc tế.
(5) Ta sẽ không đủ nhân lực điều
hành ĐHN ngay cả sau khi bỏ 150 triệu USD đào tạo.
(6) Nhà máy ĐHN Ninh Thuận sẽ
thường nằm ngủ như Dung Quất khiến mỗi ngày ta tốn kém 2 triệu USD nhập khẩu
thủy điện từ Vân Nam.
(7) Ta còn chưa khảo sát nhiều cơ
hội có thể giúp Việt Nam sản xuất điện bằng các phương pháp dễ hơn và rẻ tiền
hơn.
(8) Ta chưa suy tính kỹ cách giúp
cho nước ta tự lực tự cường thay vì đời đời phụ thuộc vào nước ngoài.
Tôi có tư cách gì bàn
chuyện quốc gia đại sự này?
Tôi có cơ may tham gia vào các hoạt
động hạt nhân của Mỹ trên 40 năm, từ những năm 1960 tới nay, kể cả việc tháo gỡ
vũ khí nguyên tử, tẩy uế phóng xạ hậu quả của 50 năm chạy đua vũ khí hạt nhân,
và thiết kế nhiều nhà máy ĐHN. Trong thời gian này tôi đã có mặt tại hầu hết các
trung tâm nguyên tử của Mỹ, tham dự thiết kế xây dựng 6 nhà máy ĐHN và khảo sát
hơn 50 nhà máy khác. Tôi đã tiếp xúc với các kỹ sư Nhật năm 1967 khi họ bắt đầu
xây Fukushima Daiichi. Tôi đã học tập cùng với các kỹ sư Hàn Quốc, Đài Loan,
Pakistan, Iran… khi những nước này chưa có một nhà máy ĐHN nào. Tôi đã làm việc
tại United Engineers & Constructors năm 1967 khi công ty này xây dựng nhà
máy Three Mile Island (TMI) tại Pennsylvania, rồi đến năm 1980 thì tôi lại khảo
sát tai nạn nóng chảy TMI-2. Tôi đã từng khảo cứu hiện tượng China Syndrome
(huyền thoại lò ĐHN nóng chảy tại Mỹ, chìm xuống đất và chui sang tận Tàu). Luận
án tiến sĩ của tôi khảo cứu hiện tượng bình thép nặng 600 tấn của lò PWR 1000 MW
bị bể, gây tai nạn nóng chảy “ghê gớm nhất”. Tôi là đồng tác giả khảo cứu
WASH-1400 năm 1972-1975 là khảo cứu quan trọng nhất của Mỹ về các sự cố ghê gớm
của ĐHN, dùng phương pháp rủi ro (probabilistic risk assessment) để làm luật
Price Anderson bảo hiểm phóng xạ cho người dân. Ông Harold Denton, người được
Tổng thống Jimmy Carter bổ nhiệm cứu nguy lò Three Mile Island trong cơn nguy
biến tháng 3 năm 1979 là bạn của tôi tại cơ quan Định chế ĐHN (USNRC) và đến năm
1995 lại là tư vấn trong công ty của tôi tại Oak Ridge, Tennessee. Tôi đã đánh
cược 1 USD với ông Robert Bernero, người chuyên khảo cứu sự cố lò BWR (loại
Fukushima) tại USNRC, là nhờ bài học TMI-2 Mỹ không thể có một tai nạn nóng chảy
nữa tại một nhà máy nước nhẹ trước năm 2000. Tôi đã thắng cuộc; nhưng nếu tính
cả tai nạn Chernobyl năm 1986 (không phải loại lò nước nhẹ) và tai nạn Fukushima
(sau năm 2000) thì tuy không thua cuộc nhưng tôi cũng coi là thua, bởi vì tôi đã
chủ quan quá lố.
Trong suốt 30 năm làm tư vấn nguyên
tử tại Mỹ để sinh sống, tôi lại chuyên khá nhiều về kinh tế ĐHN so với các nguồn
năng lượng khác. Bài viết của tôi về ĐHN trình bày tại Việt Nam năm 1999 được
USNRC lặp lại và kỹ sư Việt Nam tưởng là lý luận của Mỹ nên đã dùng để cổ võ cho
việc xây ĐHN tại Việt Nam!
Với các kinh nghiệm thực tế trên,
tôi có đôi chút hiểu biết về ĐHN và phải là người rất hăng hái trong việc xây
dựng nhà máy ĐHN tại quê hương Việt Nam của tôi giống như một đồng nghiệp, ông
Đinh Đức Hữu (nay đã qua đời), để ta có thể “ngang hàng” với các nước Á Châu
tiên tiến như Nhật, Đài Loan, Hàn Quốc,Trung Quốc.
(Xin xem Phụ bản 1 phác họa quá
trình làm việc của TS Phùng Liên Đoàn)
Nhưng không, với tất cả tâm tư ở
tuổi 72 không vụ lợi, không tự ái, và đã nguyện đem hết tài sản của mình giúp
trẻ em và người nghèo Việt Nam, tôi xin trình bày 8 lý do tại sao lãnh đạo Việt
Nam nên nghĩ tới tương lai của con cháu mà hoãn việc xây dựng nhà máy điện hạt
nhân Ninh Thuận cho tới khi quí vị tổ chức cho người dân Việt Nam bàn bạc công
khai về các lợi hại của chương trình ĐHN. Nếu người dân không có quyền được tham
khảo, thì tôi nghĩ họ có quyền để di chúc cho con cháu không trả nợ cho các nước
bán ĐHN cho Việt Nam khi mà các lãnh đạo ngày nay không còn sống mà nhận trách
nhiệm đó.
Tám lý do đó như sau.
Lý do 1: ĐHN rất cần thiết
cho tương lai thế giới nhưng chưa cần thiết cho Việt Nam
Nhiều người Việt cho rằng tai nạn
Fukushima năm 2011 thật là khủng khiếp, cùng với tai nạn Chernobyl năm 1986 và
TMI-2 năm 1979 chứng tỏ rằng ĐHN là một quái thai khoa học kỹ thuật có hại cho
loài người, cần phải dẹp bỏ. Tôi không đồng ý với lý luận dựa trên cảm tính sợ
hãi nhưng không thực tế này. Tuy ĐHN thoát thai từ vũ khí hạt nhân, Fukushima và
Chernobyl đã làm cả ngàn người nhiễm xạ và gây thiệt hại đất đai trên cả trăm
cây số, năng lượng hạt nhân cũng đã đem lại phúc lợi cho nhiều trăm triệu người
qua y học, nông nghiệp, ngư nghiệp, cùng là đóng góp 14% điện trên thế giới
(1660 tỉ kWh/ năm, đáng giá 100 tỉ USD mỗi năm). Nó cũng giảm thiểu hơn 6 tỉ tấn
khí CO2 và cả triệu tấn chất độc hại mỗi năm các nhà máy đốt than đốt
dầu thải ra khí quyển, một sự kiện gây đau ốm cho nhiều triệu người, khí quyển
hâm nóng, bão tố to hơn, nước biển dâng cao và do đó gây đói kém cho cả tỉ
người. Ta không thể đem hiểu biết và kỹ thuật nguyên tử đóng vào chai để cất đi,
cũng như ta không thể dẹp bỏ kỹ thuật xe hơi hằng năm giết hơn 300,000 người và
làm bị thương nhiều triệu người.
Nhưng ĐHN khó làm, khó điều hành,
chỉ khả thi tại các nước giàu dùng rất nhiều năng lượng, có hạ tầng cơ sở tốt,
có nhân công với văn hóa kỹ thuật và an toàn ở trình độ cao, kinh tế mạnh. Nước
Việt Nam ta hoàn toàn khác. Ta có chiến tranh liên miên từ nhiều thế kỷ, mới hòa
bình tương đối vài chục năm, hạ tầng cơ sở còn rất yếu kém, kinh nghiệm an dân
tế thế còn rất thô sơ. Dân ta nghèo, sức thu nhập thua dân các nước tiên tiến cả
chục lần (3300 USD/ capita [trên đầu người] so với 32,000 -37,000 USD/capita tại
Hàn Quốc và Đài Loan). “Rừng vàng biển bạc” của ta chưa được khai thác khoa học
đúng mức. Ta còn phải xuất khẩu lao động (thực sự là nô lệ) kiếm ngoại tệ cho ta
nhập khẩu các thiết bị cần thiết. Ta nên dùng ngân sách nhỏ bé của ta nâng cao
dân trí và cơm no áo ấm cho người dân trước khi phiêu lưu vào ĐHN khó làm và rất
đắt mà chỉ các nước có kinh tế mạnh và người dân đã no ấm mới có thể làm nổi.
Các lý luận cường điệu “tại sao không?” phần lớn dựa trên những quyết đoán đầy
nông cạn và duy ý chí.
Lý do 2: Ta đã làm quyết
định quan trọng xây nhà máy ĐHN dựa trên phỏng tính thô sơ về nhu cầu điện
Ngày 27 tháng 7/ 2011, Thủ tướng
Việt Nam ký quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai
đoạn 2011-2020 có xét tới 2030. Theo quy hoạch này, Điện lực Việt Nam (EVN)
phỏng tính rằng tới năm 2020 thì Việt Nam cần 330 tỉ kWh và 2030 thì cần 693 tỉ
KWh. Như vậy là chỉ 8 năm nữa, năm 2020, ta dùng một số điện ngang với Anh Quốc
ngày nay (345 tỉ kWh); và năm 2030, ta dùng một số điện ngang với Đài Loan và
Hàn Quốc cộng lại (229 tỉ kWh + 460 tỉ kWh = 689 tỉ kWh). Trong khi đó, GDP ngày
nay của Việt Nam là 299 tỉ USD chỉ bằng 13% GDP của Anh hoặc Hàn Quốc cộng Đài
Loan (Xem bảng A).
Bảng A: Vài con số GNP và điện (tài
liệu CIA WorldFactbook, circa 2011)
| Việt Nam | Thái Lan | Mã Lai | Đài Loan | Hàn Quốc | Anh Quốc | Đức | Nhật | |
| GNP (tỉ USD) | 299 | 601 | 447 | 885 | 1549 | 2,250 | 3,085 | 4,389 |
| USD/capita | 3,300 | 9,700 | 15,600 | 37,900 | 31,700 | 35,900 | 37,900 | 34,300 |
| E (tỉ kWh) | 109.3 | 139.2 | 117.9 | 229.0 | 460.0 | 344.7 | 545.0 | 860.0 |
| E/GNP(kWh/USD) | 0.366 | 0.232 | 0.264 | 0.259 | 0.297 | 0.153 | 0.177 | 0.196 |
| Tỉ số dùng điện | 1 | 0.63 | 0.72 | 0.71 | 0.81 | 0.42 | 0.48 | 0.54 |
Mặc dầu các con số trên có nhiều
thành tố, ta vẫn có thể kết luận ta dùng điện rất phí phạm, tốn 20-50% để sản
xuất một đơn vị GNP khi so với các nước láng giềng và các nước tiên tiến. Số
điện cần thiết cho năm 2020 và 2030 sẽ ít hơn khi ta học hỏi được cách dùng điện
nhậy bén hơn. Rõ ràng đây là nhiệm vụ của giáo dục, của việc nâng cao dân trí,
của trình độ kỹ thuật. Có người cường điệu cho rằng nhờ ĐHN ta sẽ có trình độ kỹ
thuật cao hơn. Họ chỉ nên nhìn vào việc ta dùng xe Lexus, điện thoại di động,
máy ảnh số… tràn lan trên khắp nẻo đường Việt Nam mà tại sao ông Đại sứ Nhật còn
than phiền không công ty nào trong nước làm được chai thủy tinh theo chuẩn của
rượu sake của Nhật sản xuất tại Huế! Kinh tế của Việt Nam sẽ không học hỏi được
gì, hoặc chỉ học hỏi tí teo, nơi kỹ thuật ĐHN.
Chính phủ nên hoãn xây nhà máy ĐHN
cho tới khi EVN và các nhà kinh tế phỏng tính lại một cách công khai tại sao ta
cần nhiều điện như trong báo cáo Thủ tướng ký năm 2011.
Lý do 3: Phỏng đoán giá nhà
máy ĐHN quá thấp, ta sẽ phải chi tiền nhiều hơn nếu không muốn bị kiện cáo hoặc
bỏ rơi
Kinh nghiệm của thế giới là không
có nhà máy ĐHN nào xây cất theo đúng giá dự kiến, mà phải đắt hơn 50% – 300%.
Tôi đã theo dõi giá thành của hơn 30 nhà máy ĐHN tại Mỹ và thấy nhà máy nào cũng
đắt hơn dự kiến ban đầu. Có nhiều lý do: (a) mỗi nhà máy là một sản phẩm đặc
thù, phụ thuộc vào người xây, thời biểu xây, và các hãng cung cấp thiết bị và
nhân sự; (b) luật lệ an toàn ngày một tăng và rắc rối, khiến cho việc xây cất
phải sửa đổi, chờ đợi, tăng thêm thiết bị; (c) các hãng bán thiết bị ít khi cam
đoan giá cả để còn phòng cơ hội tăng giá; (d) kiện tụng thường xảy ra trong bất
cứ chương trình ĐHN nào; và (e) người cổ vũ ĐHN thường dấu các cơ nguy tăng
giá.
Tại Việt Nam, rủi ro giá thành tăng
gấp 200%-300% hơn dự kiến là chắc chắn xảy ra, vì ta mắc phải hầu hết 5 nguyên
nhân trên, mà còn mắc thêm hai nguyên nhân nữa; đó là (f) hạ tầng cơ sở của ta
rất yếu (đường xá, cầu cống, cảng, vật liệu xây cất), và (g) nhân sự của ta chưa
thấm nhuần văn hóa của công nghệ cao. Ta có nhiều ví dụ nhãn tiền các công trình
lớn của ta đều đắt hơn dự tính mà lại không bền: nhà máy lọc dầu Dung Quất,
đường dây 500 KV, đường Trường Sơn, thủy điện Lai Châu, Sơn La, xa lộ 1000 năm
Thăng Long, đường hầm Thủ Thiêm…
Tiền nào của đó. Nếu rẻ thì ít tốt,
ít an toàn hơn. Dù Nga có bán rẻ hơn Pháp, dù Nhật có viện trợ cho nhiều, thì
nhà máy ĐHN Ninh Thuận cũng sẽ đắt hơn và xây lâu hơn dự tính, vì “đó là Việt
Nam”! Ngân sách quốc gia sẽ bị vỡ nợ, không còn đủ tiền lo các vấn đề cấp bách
hơn như giáo dục, y tế, quốc phòng, và cứu trợ trong trường hợp thiên tai. Chính
phủ cần nhờ những nguồn độc lập đáng tin cậy tính lại cho thật kỹ và công khai
giá thành và nguồn vốn xây ĐHN. Các kết quả có tính cách khoa học và thực tế sẽ
giúp lãnh đạo quyết định sáng suốt hơn, thay vì “tới đâu hay nấy” theo cách hành
xử thông thường tại Việt Nam.
Hầu hết các khảo sát trên thế giới
đều kết luận giá thành nhà máy ĐHN là đắt hơn nhà máy đốt than, đốt khí thiên
nhiên, và đập thủy điện. Nếu tính tổng thể cả nhiên liệu và điều hành thì điện
từ nhà máy ĐHN chỉ kinh tế so với các dạng điện kia tại các nước tiên tiến như
Nhật, Hàn, Mỹ, Pháp… Nhưng tại Việt Nam, tôi đã tính là ĐHN sẽ đắt gấp ba giá
điện năm 2009, và vào năm 2020, sẽ vẫn đắt hơn điện từ đập nước, từ nhà máy đốt
than, và nhất là từ nhà máy đốt khí thiên nhiên.
Điện nào chẳng là điện. Lãnh đạo
cần tìm cách dễ làm và rẻ tiền thay vì ĐHN để phục vụ người dân Việt Nam vốn đã
rất nghèo và bị cúp điện kinh niên.
Lý do 4: Ta tự chuốc lấy
thất bại khi ta quyết định mua/xin nhà máy ĐHN của nhiều nước và huấn luyện nhân
viên bởi nhiều nước
Tại Mỹ, hãng máy bay Southwest
Airline lớn mạnh và nổi tiếng làm ăn giỏi và an toàn là nhờ họ chỉ dùng một loại
máy bay – Boeing 737; do đó huấn luyện phi công và nhân viên bảo trì một cách
đồng nhất và có thể xoay sở dễ dàng khi có nhu cầu thay đổi chuyến bay. Các công
ty lớn hơn như American Airlines, Delta Airline, United Airline… đều bị phá sản,
vì nhiều lý do trong đó việc dùng nhiều loại máy bay cũng là một yếu tố quan
trọng.
Vào những năm 1970-1980, các hãng
điện lớn tại Mỹ như Commonwealth Edison, Duke, Tennessee Valley Authority… gặp
rất nhiều khó khăn khi dùng nhiều loại nhà máy khác nhau như BWR của General
Electric, PWR của Westinghouse, PWR của Babcock and Wilcox, và PWR của
Combustion Engineering. Việc dùng nhiều loại lò và nhiều kiểu lớn nhỏ khác nhau
khiến nhân viên phải được đào tạo đặc thù, giấy tờ kỹ thuật khác nhau giữa các
nhà máy, và hệ thống an toàn khác nhau. Việc này phân tán và làm rối bời lực
lượng nhân sự, khiến các nhà máy ĐHN chỉ sản xuất được 50%-60% điện dự tính, và
công ty bị thua lỗ. Ngoài ra, rủi ro có sự cố cũng rất cao. Việt Nam ta đang mắc
cái bệnh này, tự cho ta là “khôn” dùng nhiều kỹ thuật “hạng nhất” nhưng ta không
biết là đã tự gieo cái mầm có nhiều sự cố trong tương lai. Với vài ngàn nhân
viên ĐHN của ta dùng một ngoại ngữ cũng chưa thông, làm sao ta có thể đương đầu
với tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Nhật, tiếng Hàn và các tập huấn và luật lệ của
họ cùng một lúc? Nếu họ đưa tài liệu và tập huấn ta bằng tiếng Anh thì các huấn
luyện viên người Nhật, người Nga, người Hàn có thực thông mấy ngàn dữ kiện bằng
tiếng Anh không? Làm sao ta có thể luân chuyển nhân viên từ nhà máy này sang nhà
máy khác khi cần thiết? Khi các thiết bị từ con ốc, từ cái máy đo lường đều phải
nhập khẩu, thì nhà máy ĐHN không sản xuất điện khi chờ đợi thiết bị được bay
tới. Ta đã có kinh nghiệm với Dung Quất rồi, với các xe Lexus, Peugeot, Mercedes
rồi, với các máy fax và điện thoại di động rồi. Ta không nên lệ thuộc nước ngoài
quá nhiều về các vấn đề sinh tử như điện.
Trong chiến tranh ta có thể sử dụng
tinh nhuệ mọi thứ khí giới, nhưng trong hòa bình ta không thể sử dụng tinh nhuệ
nhiều loại nhà máy ĐHN. Ta không thể cường điệu “tại sao không?” cho tới khi ta
học hỏi thêm về các nhu cầu 100% an toàn và 100% đáng tin cậy của nhà máy
ĐHN.
Hoãn xây nhà máy ĐHN trong lúc này
khi ta mới tốn vài chục triệu USD là giúp ta không tốn kém nhiều trăm triệu USD
vào năm 2013-2015 và nhiều tỉ USD vào những năm 2015-2020.
Lý do 5: Việc ta dùng hơn
150 triệu USD để đào tạo nhân sự ĐHN một mặt thì không đủ, một mặt thì rất phí
phạm
Theo chương trình, Việt Nam dự định
đào tạo 2400 kỹ sư, 350 thạc sĩ và tiến sĩ từ 2010 tới 2020 để phục vụ nhà máy
ĐHN. Đồng thời cũng đào tạo 650 kỹ sư, 250 thạc sĩ và tiến sĩ để phục vụ các
ngành liên hệ. Khoảng 10% kỹ sư và 40% thạc sĩ/tiến sĩ là được đào tạo tại ngoại
quốc. Ngân sách đào tạo đã được chuẩn y năm 2010 là khoảng 150 triệu USD.
Điện nào chẳng là điện, tại sao ta
lại đặc biệt ưu ái đào tạo chuyên viên ĐHN? Tại sao họ lại được học bổng và được
đi nước ngoài? Tại sao lương họ lại cao hơn lương kỹ sư tại nhà máy than, nhà
máy đập nước? Trong lịch sử của ta gửi người đi du học tại các nước tự do, bao
nhiêu người đã trở về làm việc tại Việt Nam? Trong số người trở về Việt Nam, bao
nhiêu người còn giữ nghề nghiệp được đào tạo và bao nhiêu người đổi sang nghề
khác hoặc lại đi ra nước ngoài làm việc? Nếu kinh tế Việt Nam không phát triển
mạnh thì làm sao ta giữ được người tài? Nếu ngành nghề không được tự do thì đến
khi nào chính phủ không còn thất bại vì đầu tư nhân sự mà không đạt được mục
đích?
Kinh nghiệm tại các nước Âu châu và
Mỹ là bằng cấp thạc sĩ, tiến sĩ hoàn toàn không cần thiết cho việc điều hành ĐHN
và các luật lệ dịch vụ phóng xạ. Thật ra, người ta rất e ngại các người ỷ mình
có bằng cấp to mà không tuân thủ luật lệ hoặc làm sái đi vì cho rằng mình biết.
Vì thế, ngân sách sẽ tiết kiệm được một số tiền lớn nếu có chính sách rõ ràng là
đào tạo thực tập và tinh thần tuân thủ luật lệ chứ không đào tạo thạc sĩ, tiến
sĩ khảo cứu.
Một ngân sách đào tạo như vậy trong
một quốc gia mà rất nhiều trường mẫu giáo và tiểu học chưa có những phương tiện
học hỏi tối thiểu, chưa có nước sạch và phương tiện vệ sinh, thì ta tự hỏi có
nên không? Tại sao ta không đào tạo như vậy đối với các nhân tài điều hành các
nhà máy thủy điện, nhiệt điện để họ nâng năng suất và tạo thêm điện ở các dạng
rẻ tiền và dễ dàng hơn ĐHN? Nếu ta cũng ưu ái các nhân viên tại các nhà máy sản
xuất điện khác thì việc sản xuất thêm số điện 4-10% là rất khả thi thay cho
chương trình ĐHN của EVN.
Lý do 6: Làm ĐHN là đi
ngược lại với nguyên tắc cạnh tranh do Thủ Tướng tuyên bố
Quyết định của Thủ Tướng năm 2011
nói rõ chính phủ chỉ giữ độc quyền đường dây chuyển tải điện. Vậy mà chính phủ
làm ngược lại chính sách này bằng cách chấp thuận cho EVN, một công ty quốc
doanh, dùng quyền thế nhà nước đi vay một số tiền rất lớn để làm ĐHN chưa chắc
thành công nhưng chắc chắn toàn thể con cháu ta phải trả nợ. Nếu EVN là công ty
tư thì họ có dám phiêu lưu như vậy không? Nếu chính phủ dùng số tiền đào tạo
nhân viên ĐHN mà giúp cho tư nhân sản xuất điện tự do thì họ có thể dùng phương
pháp dễ hơn để sản xuất 4000 MW điện vào năm 2020-2022 thay cho bốn lò ĐHN
không?
Ai cũng biết không tư nhân nào, kể
cả các ông tỉ phú ngoại quốc, sẽ bỏ tiền ra xây lò ĐHN cho Việt Nam vì rủi ro
rất lớn về đầu tư, kỹ thuật, an toàn, và luật lệ. Ngay các hãng điện lớn của Mỹ
còn phải xin chính phủ bảo đảm giùm khi họ đi vay tiền để xây ĐHN. Nếu chính phủ
bỏ ra một phần số tiền dành cho ĐHN để khuyến khích tư nhân sản xuất, thì họ sẽ
làm điện rẻ hơn ĐHN Ninh Thuận. Tôi xin đề nghị một vài phương pháp làm điện rẻ
tiền hơn ĐHN:
Bán rẻ các bóng đèn fluorescent để
thay cho các bóng đèn nóng đỏ (incandescent). Các nước tại Úc,
Mỹ, Âu đã áp dụng chương trình này từ nhiều năm. Ta chỉ tốn khoảng 500 triệu USD
để thay 500 triệu bóng đèn và giúp giảm số điện dùng 60%, không phải xây thêm
6000 MW hay 6 lò ĐHN. Tính ra thì tiền đầu tư “không cần xây thêm” chỉ khoảng
100 USD/kW thay vì 5000 USD/kW ĐHN. Mà việc này có thể làm ngay, kết thúc trong
5 năm, chứ không phải chờ đợi 10-12 năm như xây nhà máy ĐHN.
Đào tạo nhiều thợ điện chuyên
nghiệp để thay các dây điện nhỏ bằng các dây lớn hơn, giảm bớt phí phạm truyền
tải trong thành phố từ khoảng 5-7% xuống khoảng 2-4%. Tiền đầu tư này tương
đương với khoảng 2000 USD/kW thay vì 5000 USD/kW ĐHN, và còn tạo được cả ngàn
công nhân điện có tay nghề và tránh trước rất nhiều nạn cháy nhà cháy chợ.
Tăng giá điện khi dùng quá một mức
tối thiểu. Ví dụ, một gia đình chỉ cần khoảng 100 kWh mỗi tháng để thắp đèn và
chạy máy móc, nhưng nếu họ đun bếp bằng điện hoặc có máy làm không khí mát, thì
họ có thể phải dùng tới 400-600 kWh mỗi tháng. Nếu giá điện trên 100 kWh mỗi
tháng tăng gấp đôi, trên 500 kWh mỗi tháng tăng gấp ba, thì người tiêu thụ sẽ
dùng điện ít đi, và người bán điện vẫn có thu nhập khá. Chính sách này có thể
tương đương với xây nhà máy điện giá 1000-2000 USD/kW. Ta lại đào tạo được một
đội ngũ công nhân làm máy lạnh hiệu quả hơn, bịt kín các phòng có máy lạnh một
cách khoa học để không mất khí lạnh, và lắp ráp cửa kính cách nhiệt tốt hơn (hai
lớp kính thay vì một.)
Tăng giá thu mua thủy điện lên gần
giá sản xuất của nhiệt điện (ví dụ, từ 200 VND/kwh lên 1000 VND/kWh) sẽ xúc tác
cho người dân làm thủy điện ngay tại các sông ngòi (gọi là thủy điện với thế
nước thấp). Việc này có thể tương đương với giá 500-1000 USD/kW thay vì 5000 USD
của ĐHN. Ta tạo được việc làm trong nước thay vì nhập khẩu các thiết bị và nhiên
liệu từ nước ngoài.
Khuyến khích tương tự với điện gió,
nhưng không trợ giá cao hơn, vì ta không nên theo xu hướng chính trị của các
nước giàu “khuyến khích” dùng năng lượng tái tạo khi giá điện gió không có sức
cạnh tranh. Ngay ông Obama của Mỹ đã thực tế hơn, không cổ võ cho “năng lượng
tái tạo” mạnh miệng như một sinh viên nữa, mà thực tế hơn về việc dùng khí đốt
thiên nhiên có được nhờ kỹ thuật mới tôi sẽ bàn dưới đây.
Trong mọi cơ hội trên, và các cơ
hội tương tự, chính phủ nên chỉ đạo chứ không nên bắt tay làm, ngay cả qua các
công ty quốc doanh là nơi dùng tiền không biết tiếc. Nhất là chính phủ nên áp
dụng triệt để các luật an toàn đồng nhất cho người dân và cho môi trường, để ta
không còn tệ nạn “nói bẻm mép” về việc bảo vệ môi trường nhưng khi thực hành thì
rất luộm thuộm. Các cơ hội trên có kinh tế không thì thị trường sẽ tự giải quyết
một cách tối ưu. Chính phủ sẽ tùy cơ hiệu đính chính sách một cách khôn khéo với
sự đóng góp công khai của người dân.
Hoãn xây nhà máy ĐHN và thực hiện
các công tác dễ dàng hơn và ít tốn kém hơn như trên sẽ có lợi cho việc xử dụng
ngân sách một cách hữu hiệu, tạo nhiều công ăn việc làm cho người dân, tránh
không nhập khẩu những gì không cần thiết, do đó kinh tế có hiệu quả hơn và người
dân hạnh phúc hơn. Làm ĐHN là phiêu lưu kinh tế và chính trị. Nó làm kinh tế ta
kiệt quệ, người dân không có việc làm, xã hội không ổn định và ta luôn luôn lệ
thuộc nước ngoài.
Lý do 7: Ta nên dò xét ngay
một nguồn năng lượng mới dưới lòng đất của ta
Trong 5-10 năm qua một hiện tượng
khoa học kỹ thuật mới tại Mỹ đã làm đảo lộn chính sách năng lượng của Mỹ. Người
ta dùng phương pháp khoan ngang (horizontal drilling) và phương pháp ép vỡ
(fracking) đá thủy tra tại dưới sâu 500-3000 m, để khai thác dầu hỏa và hơi khí.
Nước Mỹ nay sản xuất thêm được 500.000 tấn dầu mỗi ngày quanh những giếng dầu
trước kia tưởng đã cạn. Quan trọng hơn, nước Mỹ dùng cách này tìm được dự trữ
khí thiên nhiên có thể dùng suốt 100 năm tới. Việc này khiến cho giá khí thiên
nhiên, vốn là một nhiên liệu quí hơn dầu vì dùng dễ hơn và ít ô nhiễm hơn, lại
rẻ bằng 20% giá dầu tính theo đơn vị USD/kC hay USD/kWh(nhiệt). Mỹ đang có phong
trào dùng khí thiên nhiên chạy 20 triệu xe vận tải lớn, và tạo điện thay cho
than và dầu. ĐHN tại Mỹ không thể ngóc đầu lên được vì người ta có thể làm điện
bằng khí đốt nhanh hơn và rẻ bằng nửa ĐHN.
Xu hướng khoan ngang và ép vỡ đá
cũng đang được xử dụng tại Âu Châu và Trung Quốc. Việt Nam cần thăm dò kỹ thuật
này cấp tốc, vì nó có quyết định sống còn với chính sách năng lượng của ta trong
vòng 10 năm. Tốn kém chỉ ngang với việc sửa soạn xây nhà máy ĐHN (khoảng 50-100
triệu USD) và cơ may là rất lớn tìm được nhiều khí đốt; ví dụ, tại “vựa than
sông Hồng” và các vùng có đá thủy tra. Việc này lại tận dụng được trí tuệ Việt
Nam vốn từ xưa tới nay không được trọng bằng trí tuệ nhập khẩu.
Có người cường điệu cho rằng ĐHN
dùng rất ít nhiên liệu, ta có thể khai thác mỏ uranium và tự chế các thanh
uranium, hoặc ta có thể mua dự trữ các thanh uranium cho các nhà máy ĐHN của ta.
Những người này chưa thấu hiểu quá trình tốn kém và khó khăn sản xuất uranium có
U-235 giàu hơn thiên nhiên (3-4% thay vì 0,7%). Sau khi có uranium giàu U-235
rồi, việc chế tạo các thanh nhiên liệu cho nhà máy ĐHN lại còn cần một công
trình kỹ nghệ tinh vi chỉ vài nước trên thế giới có thể làm (nếu thanh nhiên
liệu làm ẩu thì phóng xạ tuôn ra sẽ rất cao, ta không điều hành được nhà máy).
Giá nhiên liệu ĐHN khoảng 0,02 USD/kWh, nghĩa là khoảng 140 triệu USD mỗi năm
cho một nhà máy 1000 MW. Làm sao ta có tiền mua các nhiên liệu đó dự trữ 5-10
năm?
Nếu Việt Nam có tiền bây giờ để
“cam đoan” mua khí thiên nhiên của Mỹ trong 30 năm tới, thì giá khí thiên nhiên
ngày nay rất rẻ và xây nhà máy đốt khí thiên nhiên chỉ mất 3 năm. Ta có thể sản
xuất điện rẻ bằng 50% điện từ nhà máy ĐHN Ninh Thuận. Tôi đề nghị ta theo chiều
hướng này, nhưng tìm khí thiên nhiên ngay trong nước ta thay vì “cam đoan” mua
của Mỹ.
(Xin xem phụ bản 2 phác họa kỹ
thuật khoan ngang và ép bể đá thủy tra)
Lý do 8: Bỏ Ninh Thuận,
cộng tác với Nga xây ĐHN nổi, tạo được công ăn việc làm cho người dân, và hội
nhập ĐHN đặc thù
Sau khi lắng nghe các ý kiến công
khai về ĐHN, nếu Việt Nam vẫn còn muốn có kỹ nghệ ĐHN cho 30-100 năm tới, thì ta
nên tìm phương pháp đặc thù có lợi cho kinh tế Việt Nam.
Một trong các phương pháp đặc thù
là xây các nhà máy ĐHN nhỏ trên bè, có thể làm tại một cảng như Cam Ranh rồi kéo
tới nơi có nhu cầu điện. Kỹ thuật làm ĐHN trên mặt nước hoặc dưới nước đã chín
muồi vì đã thực hiện an toàn tại các tàu ngầm nguyên tử, hàng không mẫu hạm
nguyên tử, tàu chở hàng Savannah, và tàu xẻ băng Lenin. Xây lò ĐHN trên bè thì
không sợ động đất. Sóng thần cũng không làm hại được lò vì sóng thần chưa hề phá
vỡ các công trình to lớn có tường xi măng cốt sắt bảo vệ. Các lò nhỏ từ 100 tới
300 MW lại rất cần thiết cho các xứ đang mở mang có nhiều bờ biển, như Nhật, Phi
Luật Tân, Nam Dương [Indonesia], các nước Phi Châu, các nước Nam Mỹ. Việt Nam có
thể điều đình với Nga xây 10 nhà máy ĐHN nổi 200 MW thay vì 2 nhà máy Ninh
Thuận. Ta làm dịch vụ đóng bè, tạo công ăn việc làm cho cả chục ngàn người. Nga
làm các lò từng loạt trong công xưởng, như vậy giá sẽ rẻ tính theo USD/kW. Các
lò này lại có thể thiết kế chỉ thay nhiên liệu 4-5 năm một lần, thay vì 1-2 năm
như các lò lớn. Khi ta neo hai nhà máy này gần các nơi cần điện như Hải Phòng,
Đà Nẵng, Cần Thơ… thì độ tin cậy luôn luôn có điện (reliability) cao hơn, sự mất
điện do truyền tải đi xa cũng ít hơn.
Cơ hội này giúp Việt Nam hội nhập
thế giới ĐHN một cách đặc thù, và lại có một kỹ nghệ xuất khẩu ra thế giới thay
vì hoàn toàn lệ thuộc vào nhập khẩu. Nhiều chục ngàn người sẽ có công ăn việc
làm từ xây bè và các phụ sản của lò ĐHN. Nếu lãnh đạo Việt Nam thấy cơ hội này
là có lý hơn ĐHN Ninh Thuận, tôi xin xung phong làm việc không lương (dùng lương
tương xứng làm học bổng cho sinh viên Việt Nam), trong 3 năm để khởi đầu kỹ nghệ
tương lai này cho Việt Nam trước khi chuyển giao cho một đội ngũ lành nghề tiếp
tục. Nếu Việt Nam và Nhật bỏ 30 triệu USD để khảo sát địa điểm xây nhà máy Ninh
Thuận 2, thì với một số tiền tương tự tôi có thể làm việc với Nhật, với Nga gây
dựng kỹ nghệ ĐHN nổi rất an toàn và có triển vọng bán ra khắp thế giới. Tôi có
thể hướng dẫn các người trẻ tuổi Việt Nam học hỏi các kinh nghiệm và luật lệ hạt
nhân để trở thành tay nghề hàng đầu về ĐHN nổi. Như vậy thì Việt Nam mới có thể
tự hào là tiên tiến và có khả năng cạnh tranh kinh tế với kỹ thuật đặc thù.
(Xin xem phụ bản 3, hình TS
Phùng Liên Đoàn bàn luận với các khoa học gia Mỹ và Nga năm 2010 về ĐHN nổi.)
Kết luận
Trong thời buổi khó khăn về chính
trị, quân sự, kinh tế và ngân sách hiện tại của đất nước, lãnh đạo có cơ hội
chuyển đổi tình hình và lòng ưu ái của người dân bằng một quyết định ngoạn mục
là hoãn xây nhà máy ĐHN, trưng cầu dân ý theo những ý kiến tôi đề nghị (và nhiều
ý kiến khác của trí thức Việt Nam và quốc tế), để hoạch định tương lai ĐNH tại
Việt Nam nói riêng, kinh tế Việt Nam nói chung, và xa hơn là tương lai 100 năm
của nước Việt Nam. Sự đóng góp của quí vị là ngay bây giờ. Quí vị anh minh thì
con cháu ta sau này sẽ nở mày nở mặt. Còn như tiếp tục thiển cận, chậm chạp và
độc tài thì quí vị sẽ làm người dân Việt Nam luôn luôn thua kém người dân các
nước khác. Quí vị đâu có muốn như thế.
P.L.Đ.
Tác giả gửi trực tiếp cho
BVN
___________________
Phụ bản
1: Quá trình làm việc của TS Phùng Liên Đoàn
Phụ bản
2: Minh họa kỹ thuật khoan ngang và ép đá dưới sâu cho nứt để
lấy dầu, lấy khí thiên nhiên
Phụ bản
3: Hình TS Phùng Liên Đoàn bàn luận với các khoa học gia Mỹ và
Nga năm 2010 về ĐHN nổi
Chú thích ảnh: Chụp ngày 10/11/
2010 tại cuộc họp quốc tế của Hội American Nuclear Society
Ngồi, từ trái qua:
TS Charles Newstead, viên chức cao
cấp về nguyên tử của Bộ Ngoại giao Mỹ.
TS Phùng Liên Đoàn, Chủ tịch công
ty nguyên tử và môi trường Professional Analysis, Inc.
Đứng, từ trái qua:
TS Alvin Trivelpiece, nguyên Thứ
trưởng Bộ Năng lượng Mỹ về khoa học kỹ thuật, nguyên Tổng giám đốc Trung tâm
Nguyên tử 5000 người Oak Ridge National Laboratory, Tennessee.
Viện sĩ Evgeniy Velikhov, TGĐ Viện
Nghiên Cứu Kurchatov, Moskva. Ông Velikhov chúc Việt Nam và Nga có thể xây 1000
nhà máy ĐHN trên bè (công suất khoảng 300 MWe mỗi bè) tại bờ bể các nước đang mở
mang, với sự bảo đảm an toàn và nhiên liệu bởi các cường quốc.
TS Andrew Kadak, nguyên Hội Trưởng
Hội Nguyên Tử Mỹ (20.000 hội viên), bạn học của PLĐ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét