'Hổ và ruồi'

Celia Hatton

BBC News, Bắc Kinh

Tập Cận Bình nhiều lần nói về nguy cơ tham nhũng kể từ khi lênh lãnh đạo Trung Quốc

Chiến dịch chống tham nhũng của Trung Quốc dường như đang tăng nhiệt mỗi ngày. Người dân Trung Quốc đọc những những dòng tít liên tục trên truyền thông nhà nước thông báo điều tra các lãnh đạo doanh nghiệp cũng như quan chức chính phủ.

Đây là một số câu hỏi và trả lời giúp độc giả hiểu được những gì đang diễn ra đằng sau chiến dịch chống tham nhũng của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Sự sụp đổ của ông Tưởng là vấn đề lớn do vị trí ông ấy nắm giữ và mối liên hệ của ông ấy trong Đảng.Đảng đang điều tra thêm một quan chức cấp cao nữa là ông Tưởng Khiết Mẫn. Điều này có dụng ý gì?

Tưởng Khiết Mẫn leo được vào hàng ngũ lãnh đạo các tập đoàn dầu mỏ nhà nước lắm tiền. Nhiều người tin rằng ông sa lưới chiến dịch chống tham nhũng do vai trò lãnh đạo trước đây của ông ở Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc.

“Các tập đoàn nhà nước kiểu này kiếm được rất nhiều tiền, đó là lý do tại sao chiến dịch chống tham nhũng nhắm vào những người này,” ông Lý Tân Đức, một quan chức điều tra tham nhũng ở cơ sở, nói.

“Không chỉ có Tưởng Khiết Mẫn bị điều tra. Một số lãnh đạo dầu khí khác cũng đã bị bắt giữ,” ông nói.

Dĩ nhiên, chúng ta cũng không nên quên rằng ông Tưởng không chỉ là một lãnh đạo doanh nghiệp. Ông ấy cũng là quan chức cấp cao nhất bị sờ gáy trong chiến dịch chống tham nhũng do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát động.

"Tôi có thể thấy rằng Tập muốn xử lý Chu Vĩnh Khang để chứng tỏ với thiên hạ rằng: Tôi sẵn sàng nhổ cả những người ở những vị trí cao nhất."

Andrew Wedeman, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học bang Georgia

Sau nhiều lần cảnh báo rằng tình trạng tham nhũng tràn lan đe dọa làm cho Đảng Cộng sản sụp đổ, ông Tập đã phát động một chiến dịch chống tham nhũng mà ông hứa sẽ bắt giữ các quan chức ở mọi cấp bậc trong Đảng, trong đó cả ‘hổ và ruồi’.

Nhưng cho đến nay, chỉ có mỗi một con ‘hổ’ là Bí thư Thành ủy Trùng Khánh Bạc Hy Lai phải ra trước vành móng ngựa.

Nhưng thậm chí trong vụ này cũng không có gì là công của ông Tập bởi vì Bạc Hy Lai bị đánh đổ trước khi ông Tập lên nắm quyền.

Chính vì vậy Chủ tịch Trung Quốc bị sức ép phải tóm được một con hổ và ông Tưởng Khiết Mẫn là đối tượng thích hợp.

“Tập Cận Bình sẽ được khen rất nhiều về điều này,” ông Lý Thành, một nhà nghiên cứu tại Viện Brookings, nói về cuộc điều tra ông Tưởng.

“Bây giờ thì không thể nói là họ chỉ bắt ruồi. Họ còn bắt cả hổ nữa.”

Tuy nhiên, liệu ‘một con hổ’ ở vị trí cao như Tưởng Khiết Mẫn có khả năng được an toàn không? Liệu phe cánh của ông ta trong Đảng có giải cứu cho ông ta không?

Có lẽ không. Ông Tưởng leo lên được các vị trí trong Đảng phần lớn là nhờ ông Chu Vĩnh Khang, ông trùm an ninh của Trung Quốc hiện đã nghỉ hưu.

Lâu nay vẫn có tin đồn rằng ông Chu vẫn tiếp tục là đối thủ của Tập Cận Bình và ông ta có lẽ là con hổ lớn nhất sẽ sa lưới chiến dịch diệt tham nhũng của ông Tập.

Tưởng Khiết Mẫn là con hổ đầu tiên bị sa lưới trong chiến dịch của ông Tập?

Dẫn nguồn tin ẩn danh, tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng ở Hong Kong cho biết ông Chu đã bị điều tra mặc dù Bắc Kinh vẫn chưa xác nhận thông tin này.

Vậy thật ra ông Tưởng bị đổ là vì cái gì? Do khoảng thời gian ông ta làm lãnh đạo ngành dầu khí hay là do các mối liên hệ của ông ta ở trong Đảng?

Hiện điều này vẫn chưa rõ. Tưởng Khiết Mẫn dường như nằm trong cả hai trường hợp trên.

“Các cuộc điều tra về Bạc Hy Lai và Tưởng Khiết Mẫn thật ra rất giống nhau,” ông Hồ Tinh Đẩu, giáo sư ở Viện Công nghệ Bắc Kinh, phân tích.

“Các vấn đề chính trị của Bạc Hy Lai với người cựu giám đốc công an của ông là Vương Lập Quân đã dẫn đến việc ông bị điều tra về các tội danh kinh tế. Trong vụ việc của Tưởng Khiết Mẫn, ban đầu ông ta bị điều tra về các sai phạm kinh tế, bây giờ ông ta gặp rắc rối vì các liên hệ chính trị.”

"Chống tham nhũng là khởi đầu của giấc mơ Trung Hoa."

Một bình luận trên mạng xã hội Weibo

Động cơ thật sự đằng sau cuộc điều tra về ông Tưởng Khiết Mẫn có thể sẽ được biết nếu như ông Chu Vĩnh Khang, người đỡ đầu cho ông ta, cũng bị đưa ra tòa về tội tham nhũng.

Nhưng Chu Vĩnh Khang hiện đã nghỉ hưu. Tại sao Tập Cận Bình lại mất công điều tra một người đã không còn nắm quyền nữa?

Là ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Chu Vĩnh Khang chấm dứt sự nghiệp trị khi nằm chót vót trên đỉnh của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Cũng giống như các lãnh đạo khác đã lui về nghỉ, ông Chu nhiều khả năng vẫn còn nắm rất nhiều ảnh hưởng trong hậu trường. Có lẽ có người tin rằng Tập Cận Bình muốn kiềm chế điều này, theo ông Andrew Wedeman, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học bang Georgia, người nghiên cứu về tham nhũng ở Trung Quốc.

Ông nói: “Tôi cho rằng có lý do Tập Cận Bình muốn nhổ hết những người xung quanh Chu Vĩnh Khang nhưng vẫn không đụng đến ông ta.

“Điều này sẽ cô lập Chu khiến ông ta phải lui vào bóng tối và không can dự gì vào cuộc đấu đá xung quanh vấn đề sắp xếp nhân sự.”

Nếu Chu Vĩnh Khang bị điều tra thì đây là việc chưa từng có trong lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc

“Mặt khác, tôi có thể thấy rằng Tập muốn xử lý Chu Vĩnh Khang để chứng tỏ với thiên hạ rằng: Tôi sẵn sàng nhổ cả những người ở những vị trí cao nhất,” ông nói thêm.

Có ai ở Trung Quốc thật sự tin vào chiến dịch chống tham nhũng này không?

Dường như là có. Sự hoài nghi đang dâng cao ở một quốc gia mà ai cũng nghĩ rằng quan chức là tham nhũng. Chiến dịch được gọi là ‘thanh trừng dầu mỏ’ của Tập Cận Bình đã khiến ông được nhiều người ủng hộ trên các diễn đàn trên mạng của Trung Quốc.

“Chống tham nhũng là khởi đầu của giấc mơ Trung Hoa,” một người viết trên mạng xã hội Weibo.

“Số tiền tham nhũng này lẽ ra phải được sử dụng để nâng cao năng lực quốc phòng và cải thiện cuộc sống cho người dân. Ngài Tổng bí thư Tập! Cả nước ủng hộ và hoan nghênh ông!”

Các chuyên gia cũng tỏ thái độ lạc quan. Giáo sư Hồ Tinh Đẩu cho rằng chiến dịch này khác hơn rất nhiều so với các chiến dịch dẹp trừ tham nhũng tương tự trước đó.

"Đảng Cộng sản tập trung quyền lực vào tay các lãnh đạo cho nên họ ở một vị trí vừa có thể tham nhũng vừa có thể che giấu hành vi tham nhũng của mình."

Andrew Wedeman, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học bang Georgia

“Đây là nỗ lực chống tham nhũng chưa từng thấy và cấp bậc các quan chức bị điều tra ngày một cao hơn,” ông cho biết.

Nhiều người tin rằng chiến dịch ‘Ruồi và muỗi’ của ông Tập dường như đã diễn ra lâu nay và nó đã tóm được rất nhiều cán bộ khác nhau trong Đảng. Cho nên khó mà cho rằng đây chỉ là một thủ đoạn chính trị suông.

Tuy nhiên nhiều quan chức hàng đầu đã leo được lên cao trong một hệ thống hủ bại mà giờ đây họ đang muốn dọn sạch. Liệu chính phủ Trung Quốc có thật lòng muốn triệt hết mọi tham nhũng?

Vâng, ở một mức độ nào đó. Sự tức giận của công chúng đối với tình trạng tham nhũng trắng trợn như đã thấy ở các quan chức đeo đồng hồ Rolex dường như đã chạm đến điểm sôi khiến cho Đảng phải làm thật mạnh tay.

Ờ xã hội nào cũng tham nhũng, Tiến sỹ Wedeman nói, nhưng Đảng Cộng sản Trung Quốc muốn giảm tình trạng tham nhũng của nước này đến một mức độ mà họ có thể kiểm soát được.

“Đảng Cộng sản tập trung quyền lực vào tay các lãnh đạo cho nên họ ở một vị trí vừa có thể tham nhũng vừa có thể che giấu hành vi tham nhũng của mình,” Wedeman giải thích.