Chiến lược đầy toan tính của Trung Quốc ở Biển Đông

Thực sự chưa ai biết điều gì có thể giúp "đóng băng" hành động cải tạo của Trung Quốc ở Biển Đông

Trong 12 tháng qua, Trung Quốc đã gây rất nhiều chú ý với các hoạt động cải tạo đảo ở Biển Đông, đặc biệt là ở quần đảo Trường Sa. Phương thức “cắt lát salami” của Trung Quốc đặt các nước khu vực cũng như các cường quốc bên ngoài vào một tình thế khó xử: Nên cứng rắn mỗi lần Trung Quốc “cắt lát salami” và mạo hiểm mở ra xung đột hoặc kiềm chế và để Trung Quốc củng cố yêu sách chủ quyền. Thực sự vẫn chưa ai biết điều gì có thể "đóng băng" hành động cải tạo của Trung Quốc ở Biển Đông.

Trung Quốc không chỉ áp dụng phương thức “cắt lát salami,” mà còn tận dụng sự hấp dẫn về kinh tế, hoạt động thương mại để bù đắp cho hành vi của mình. Sau sự cố Bãi Cỏ Rong năm 2012 với Philippines, Trung Quốc đã phát động "cuộc tấn công quyến rũ" năm 2013, thu hút ASEAN bằng Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, nhấn mạnh sẽ đưa mối quan hệ Trung Quốc-ASEAN từ “thập kỷ vàng” lên “thập kỷ kim cương”. Năm nay, khi những lo ngại về hoạt động cải tạo của Trung Quốc tăng lên, Bắc Kinh đã đưa ra “củ cà rốt”: Mỹ và các nước khác có thể sử dụng các cơ sở dân sự Trung Quốc đang xây dựng trên Biển Đông cho mục đích tìm kiếm cứu nạn và dự báo thời tiết trong “điều kiện thích hợp”. Trung Quốc cũng sử dụng sức mạnh kinh tế để tăng cường sức mạnh của mình. Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) đang thu hút các đồng minh lâu nay của Mỹ như Anh, Úc và Hàn Quốc. Trung Quốc đã giành chiến thắng ngoạn mục trong cuộc chiến giành bạn bè và ảnh hưởng của Mỹ. Cuộc tấn công kinh tế không dừng lại ở AIIB, Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực - thỏa thuận tự do thương mại bao gồm ASEAN, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand và Hàn Quốc - được xem là đối thủ của Hiệp định Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Mỹ dẫn đầu. Vành đai kinh tế Con đường tơ lụa cũng là “mồi nhử” đối với các nước khác có hy vọng hưởng lợi được từ sự phát triển của kinh tế Trung Quốc.

Một phản ứng phối hợp và hiệu quả trước cách thức lấn tới của Trung Quốc ở Biển Đông đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ giữa phương thức ngoại giao và răn đe. Đó có thể là nỗ lực của khu vực buộc Trung Quốc làm rõ yêu sách đường 9 đoạn phù hợp với UNCLOS, ASEAN ra tối hậu thư với Trung Quốc để ít nhất có thể đóng băng các hoạt động cải tạo, và tiến hành các cuộc tuần tra chung ASEAN-Mỹ gần các rạn đá mà Trung Quốc cải tạo. Tuy nhiên, chưa có dấu hiệu nào cho thấy những điều này sẽ sớm diễn ra. Năm 2012, lần đầu tiên trong lịch sử 45 năm thành lập, ASEAN đã thất bại khi không thể đưa ra tuyên bố chung do quan điểm khác nhau giữa các thành viên về vấn đề Biển Đông. Mới đây, tổ chức này đã nỗ lực cảnh báo về nguy cơ từcác hoạt động của Trung Quốc nhưng cũng không thể làm gì hơn việc thúc đẩy hình thành bộ quy tắc ứng xử chính thức.

Trung Quốc “đong đưa củ cà rốt” đàm phán quy tắc ứng xử để câu giờ trong khi tiến hành hoạt động cải tạo. Còn Mỹ, với tất cả những gì tuyên bố về đề cao luật pháp quốc tế và tự do hàng hải, cũng mâu thuẫn trong ứng xử với Trung Quốc. Câu hỏi là Mỹ có mạo hiểm mối quan hệ toàn diện với Trung Quốc vì “vài thực thể” ở Biển Đông hay không? Người ta có thể nhận thấy hiệu quả của sự xâm lược “từ từ” của Trung Quốc ở Biển Đông qua hành động ứng phó của Việt Nam. Khi đối mặt với việc Trung Quốc yêu sách chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa, Việt Nam đã mua các tàu ngầm lớp kilo trang bị tên lửa Klub tấn công mặt đất có thể đe dọa các mục tiêu ven biển Trung Quốc. Tuy nhiên, Việt Nam đã không bắn một viên đạn nào khi năm ngoái Trung Quốc kéo giàn khoa trị giá hàng tỷ USD vào vùng biển Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Một học giả ở Hà Nội cho biết giới chức quân đội đã hối thúc hành động mạnh mẽ hơn nhưng các nhà lãnh đạo cấp cao phủ quyết việc này, và quyết định để cho Trung Quốc gánh chịu “tổn hại về uy tín”.

Không có mấy người ở châu Á đồng ý với những gì Trung Quốc đang làm ở Biển Đông. Tuy nhiên, cách làm của Trung Quốc – sử dụng chiến lược “cắt lát salami”, sự bù đắp kinh tế để xoa dịu hành vi quyết đoán và tăng cường hành động cải tạo trong bối cảnh không có sự đối kháng đáng kể - nói ngắn gọn dường như “có hiệu quả.”

Theo “CDA” (ngày 21/6)

Mỹ Anh (gt)

(Nghiên Cứu Biển Đông)