Vì sao Nga ưu tiên châu Á – Thái Bình Dương?

Tàu khu trục Đô đốc Panteleyev thuộc Hạm đội
Thái Bình Dương của Nga vừa có chuyến thăm
Philippines

Nguyễn Nhâm

Giới phân tích cho rằng, đây là thời điểm thích hợp nhất để Nga thể hiện vị thế và vai trò của mình trong khu vực phát triển năng động nhất này. Hãng Ria Novosti cho biết, mới đây Tổng thống Nga Dmitry Medvedev khẳng định, Nga là một phần không thể tách rời của châu Á – Thái Bình Dương (CA-TBD). Ông Medvedev nói: “Sự hợp tác với các nước khu vực trong lĩnh vực thương mại và đầu tư, cũng như các quá trình liên kết khu vực là ưu tiên của chúng tôi”.

Trong mấy tuần qua, giới quan sát cũng ghi nhận những những hoạt động của Nga khiến khu vực CA-TBD trở nên sôi động hơn: chuyến thăm của Ngoại trưởng Lavrov đến Nhật Bản; các tàu chiến thuộc hạm đội Thái Bình Dương của Nga đến thăm Indonesia và Philippines… Những động thái mới của Nga khiến dư luận khu vực và quốc tế quan tâm.

Vị thế của khu vực

Cuộc khủng hoảng tài chính – kinh tế toàn cầu và nợ công châu Âu đã gây thiệt hại đáng kể cho châu Âu và Mỹ, tuy nhiên nhiều quốc gia CA-TBD đã vượt qua được với tổn thất kinh tế ít hơn. Điều này dẫn đến việc nhìn nhận khu vực này như một động lực phát triển của thế giới trong tương lai, và vì vậy làm tăng giá trị khu vực với tư cách một đối tác tiềm năng của Nga.

Việc hợp tác với khu vực này sẽ không chỉ làm sống dậy vùng Siberia, Viễn Đông, bảo đảm an ninh phần phía đông của Nga mà còn khả năng đem lại sức sống mới cho toàn bộ nền kinh tế Nga.

Năm 2012, Nga là nước chủ nhà tổ chức Hội nghị cấp cao của APEC diễn ra vào tháng 11 tại thành phố Viễn Đông Vladivostok. Trong số các thành viên có những nền kinh tế hàng đầu thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Nga…

Tổng thống khẳng định ưu tiên mà Nga dành cho việc hợp tác mọi mặt với các nước trong khối APEC, từ thương mại đầu tư đến khoa học công nghệ, từ an ninh chính trị đến bảo tồn thiên nhiên. Ông đề ra các biện pháp cụ thể để củng cố và thúc đẩy sự hợp tác bên trong và bên ngoài của tập hợp các nền kinh tế đang chiếm tới 54% tổng GDP toàn cầu và 40% tổng thương mại quốc tế này.

Vì thế, Moscow đã theo dõi chặt chẽ các sáng kiến hội nhập được thảo luận gần đây trong khu vực CA-TBD. Điều quan trọng hơn là cơ cấu châu Á nào đối với Nga sẽ là phù hợp nhất để hội nhập một cách tích cực vào nền kinh tế khu vực này.

Các nhà khoa học Nga thuộc Trung tâm nghiên cứu Đông Á và SCO, thuộc Viện Quan hệ Quốc tế, Bộ Ngoại giao Nga đã có những đánh giá về các tổ chức thuộc CA-TBD và những toan tính chiến lược của Nga khi hội nhập với khu vực này.

Hợp tác có hiệu quả

Cho đến nay, trong khu vực CA-TBD đã có các tổ chức kinh tế hoạt động, nhưng thành công nhất phải kể đến là ASEAN. Các chuyên gia Nga cho rằng sự hợp tác hiệu quả nhất giữa Nga và ASEAN là trong lĩnh vực an ninh, còn một trong những nhiệm vụ chính của Nga trong khu vực CA-TBD là hình thành hệ thống an ninh tập thể khu vực với sự tham gia tối đa của các quốc gia, bao gồm Mỹ, Nhật, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Triều Tiên và ASEAN.

Cơ sở hợp tác kinh tế giữa Nga và ASEAN là thỏa thuận liên chính phủ về hợp tác trong lĩnh vực kinh tế và phát triển, ký tháng 12/2005. Trong đó chiếm một vị trí đặc biệt là lĩnh vực kỹ thuật-quân sự, vì ASEAN chiếm tới 15% giá trị hợp đồng cung cấp vũ khí và trang thiết bị quân sự của Nga. Các nước trong tổ chức này đang triển khai các chương trình dài hạn để hiện đại hóa lực lượng vũ trang, nhiều nước trong số này tích cực nhập khẩu vũ khí Nga.

Cách đây hơn một tuần, Thứ trưởng Quốc phòng Philippines Hernando Manalo tuyên bố Manila định chi hơn 2 tỷ USD tới năm 2020 cho việc hiện đại hóa quân đội. Theo ông Hollingsbee, việc Philippines vừa mua 8 trực thăng PZL W-3 Solkol của Ba Lan, vốn được dựa trên các thiết kế thời Liên Xô đã khích lệ Nga tiếp tục đeo đuổi thị trường này.

Mặt khác, Nga còn cần cho ASEAN như một đối tác, xét theo quan điểm đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng, cho dù thực tế là một số nước ASEAN như Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Brunei tự thân cũng là các nhà sản xuất dầu và khí đốt.

Giành vị trí xứng đáng

Trong bối cảnh chính sách đối ngoại giao đa phương của Nga, khu vực CA-TBD có ý nghĩa ngày càng quan trọng. Nga quan tâm tới việc hội nhập vào khu vực này trên các không gian và trong mọi cơ chế khác nhau, trước hết là việc sử dụng tiềm năng khu vực để nâng cao phát triển vùng Siberia và Viễn Đông, củng cố hợp tác khu vực trong lĩnh vực chống khủng bố, đảm bảo an ninh.

Nga quan tâm đến hợp tác dài hạn với các nước khu vực trong các lĩnh vực như nhiên liệu, năng lượng, giao thông, vũ trụ, năng lượng hạt nhân, khoa học kĩ thuật, công nghệ thông tin, liên lạc và hợp tác khu vực. Tuy nhiên, Tổ chức APEC đã bộc lộ những khiếm khuyết nhất định, với các nguyên tắc tự nguyện và không ràng buộc khiến chiều sâu hợp tác bị giới hạn; và chỉ tập trung vào lĩnh vực kinh tế, chưa tháo gỡ các rào cản tự do hoá thương mại và đầu tư và chưa quan tâm đúng mức tới hợp tác an ninh.

Hơn nữa, vai trò của Nga trong tổ chức này cũng tương đối mờ nhạt khi chỉ đóng vai là nhà cung cấp nguyên liệu. Với chính sách đẩy mạnh công nghệ hóa và hiện đại hóa nền kinh tế, giảm phụ thuộc vào nguyên vật liệu, Nga đang tìm kiếm những hình thức hợp tác mới hiệu quả hơn với khu vực.

Với vai trò là nhà cung cấp năng lượng, nguyên liệu; có quan hệ hợp tác kỹ thuật quân sự truyền thống và có tiếng nói quan trọng trong bảo đảm an ninh khu vực, Nga sẽ không thể ủng hộ ý tưởng hình thành tổ chức mới mà không dành cho Nga một vai trò xứng đáng. Việc nghiên cứu về ý tưởng mới tại CA-TBD vẫn đang tiếp diễn và chưa có hồi kết.

Mặc dù vậy, xung quanh cuộc chiến này là những chuyển động và điều chỉnh chính sách của các nước, đặc biệt là các nước lớn trong khu vực CA-TBD đang có vai trò và vị trí kinh tế và chính trị ngày càng quan trọng trên thế giới. Và Nga cũng đang tham gia tích cực, đưa ra ý tưởng của mình, loại bỏ những hạn chế có trong các sáng kiến như APC và EAC.

Nga vừa gia nhập WTO sau hơn một thập kỷ đàm phán ròng rã. Sự kiện này sẽ giúp Moscow có được vị thế bình đẳng trong đàm phán các hiệp định tự do thương mại với các thành viên APEC cũng như các nền kinh tế khác.

Với chủ trương hiện đại hoá và từ bỏ sự phụ thuộc vào nguyên liệu, điều vô cùng quan trọng là biết tận dụng cơ hội để phát triển và đổi mới, những yếu tố đã làm nên tốc độ tăng trưởng ấn tượng của châu Á. Vì thế, Tổng thống Nga đã hối thúc nước Nga cần “hành động nhiều hơn nữa” cho dù Nga đã có “những lập trường đủ vững vàng” trong các tổ chức khác nhau của CA-TBD.

Hiện Nga đã tham gia và hợp tác với một số tổ chức thuộc khu vực CA-TBD với những hình thức và mục đích khác nhau. Ngay từ Hội nghị về phát triển kinh tế xã hội vùng Viễn Đông và hợp tác với các nước CA-TBD được tổ chức tại Khabarovsk hồi đầu tháng 7/2010, Tổng thống Nga Medvedev đã nhấn mạnh đến nhiệm vụ phải đưa sự hợp tác kinh tế “lên tầm cao mới”, tập trung vào các thỏa thuận thương mại tự do.

Giới phân tích quốc tế cho rằng, đây là thời điểm thích hợp nhất để Nga thể hiện vị thế và vai trò của mình trong khu vực phát triển năng động nhất của thế giới trong thế kỷ XXI./.

Theo VOV