Pages

Thứ Năm, 4 tháng 4, 2013

Không thể lấy răn đe người dân làm trọng tâm


Tội "chống người thi hành công vụ", mà trung tâm là xác định thế nào là công vụ, vốn là một đề tài tranh luận không dứt trong suốt lịch sử phát triển Nhà nước pháp quyền.

Thời quân chủ, chỉ cần nhân danh nhà vua thì bất cứ ai cũng không được chống lại; không ai được hỏi lệnh vua đúng hay sai.

Thủa ban đầu của Nhà nước quân chủ lập hiến, thực thi công vụ được hiểu là mọi hoạt động nhân danh Nhà nước. Quá trình phát triển Nhà nước pháp quyền chỉ ra rằng bản chất của hoạt động công vụ là sử dụng quyền lực Nhà nước. Trong Nhà nước pháp quyền, bất kỳ hình thức sử dụng quyền lực Nhà nước cũng phải được luật pháp cho phép. Nói một cách khác, mỗi một hành vi, một hoạt động công vụ nào cũng phải căn cứ vào ít nhất là một điều luật. Hoạt động sử dụng quyền lực Nhà nước mà không có cơ sở  pháp lý (không căn cứ trên một điều luật cụ thể nào) không những không phải là hoạt động công vụ, mà còn là hành vi lợi dụng quyền lực Nhà nước.

Mặc dù trước kia, Luật hình sự của một số nước phát triển không qui định rõ thế nào là công vụ để xác định khi nào thì hành vi chống lại người sử dụng quyền lực Nhà nước không phải là chống người thi hành công vụ; nhưng với nguyên tắc sử dụng quyền lực Nhà nước ở trên, giới luật sư, luật học đã bảo vệ thành công nhiều trường hợp công dân phản ứng với chính quyền. Tuy nhiên, trường phái theo chủ nghĩa răn đe trong Luật Hình sự vẫn thuyết phục được nhiều người với lập luận rằng, khi chống lại người thi hành công vụ, "Tội phạm“ thường mặc định rằng đó là hoạt động công vụ thật sự và vì vậy rõ ràng là có chủ đích chống lại công vụ, chống người thi hành công vụ. Luật hình sự phải trừng phạt người có chủ đích này để răn đe.

Tuy nhiên, ngày nay, lập luận rằng Nhà nước pháp quyền hiện đại với trọng tâm là bảo vệ, bảo đảm phẩm giá con người không thể đặt việc răn đe công dân lên trên nghĩa vụ và trách nhiệm tự ràng buộc mình vào luật pháp, đã trở thành lập luận được đa số ủng hộ. Vì vậy, nhiều nước, trong đó có CHLB Đức, đã bổ sung vào Luật hình sự điều khoản không trừng phạt người chống lại "người thi hành công vụ“ nếu công vụ đó không có cơ sở pháp lý ngay cả khi người này ngộ nhận đó là công vụ hợp pháp thật sự.

Như vậy, nếu vụ Tiên Lãng xảy ra tại một Nhà nước pháp quyền như CHLB Đức chẳng hạn, thì ông Vươn không bị truy tố tội "chống người thi hành công vụ“, mà cao nhất chỉ có thể về tội “tự vệ vượt quá giới hạn cần thiết“. Nhưng với sự xem xét kỹ lưỡng, trong trường hợp cụ thể này, giới hạn cần thiết là gì, liệu ông Vươn còn có cách nào khác để giải quyết ức chế của mình, giải quyết vụ việc không? Thì phán quyết cuối cùng vẫn là vô tội. Ngược lại, các cán bộ lãnh đạo huyện Tiên Lãng sẽ bị truy tố về tội lợi dụng quyền lực Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng với bản án vài năm tù và bồi thường thiệt hại cho gia đình ông Vươn cũng như cho những người trong lực lượng cưỡng chế bị bị thương tật.

GS TS Nguyễn Vân Nam

---------------
Tham khảo:

Khoản 3, Điều 113 Luật Hình sự CHLB Đức (Chống lại người thi hành công vụ):

(3) Die Tat ist nicht nach dieser Vorschrift strafbar, wenn die Diensthandlung nicht rechtmäßig ist. Dies gilt auch dann, wenn der Täter irrig annimmt, die Diensthandlung sei rechtmäßig.

Hành động đó (chống lại người thi hành công vụ - chú thích của người dịch) không bị trừng phạt theo qui định này (Điều 113), nếu hành động công vụ không đúng pháp luật, ngay cả khi thủ phạm (người chống lại người thi hành công vụ - chú thích của ND) ngộ nhận rằng hành động công vụ đó là hợp pháp.

(YuMe)

Không có nhận xét nào: