Cổ phiếu DNNN Việt Nam ế nặng

Báo chí tại Việt Nam đưa tin nỗ lực cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa hiệu quả.

Theo trang tin VnExpress, hơn 70% cổ phiếu của các công ty nhà nước được chào bán trên sàn chứng khoán không có ai mua trong vòng 3 tháng qua.

Có công ty hầu như không bán được chút nào như công ty vận tải đường thủy Trancinwa (bán được 0.01% số cổ phiếu), Tổng Công ty Xây dựng Hà Nội Hancorp (0.03%), hay bán được rất ít như Tổng công ty ô tô Vinamotor (3%), Tổng công ty Đầu tư nước và Môi trường Viwaseen (4%).Tổng giá trị của khoảng 249 triệu cổ phiếu này ước đạt 2,5 nghìn tỷ đồng.

Báo VnExpress trích lời nhiều lãnh đạo công ty nhà nước nói rằng quá trình cổ phần hóa và xây dựng kế hoạch IPO diễn ra cấp tập, vội vàng là nguyên nhân chính khiến đợt IPO không thành công.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Lan, lãnh đạo Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội được trích lời trên VnExpress lý giải rằng “việc doanh nghiệp IPO có bán được hết hay không, giá bán cao hay không chưa phải là mục tiêu cốt yếu chủ trương thúc đẩy cổ phần hóa của Chính phủ.”

Có 25 doanh nghiệp nhà nước chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trong quý I/2014, nhiều gấp ba lần so với năm trước.

Cổ phần hóa là một chủ trương cải cách doanh nghiệp nhà nước trọng yếu của Việt Nam. Được biết, trong giai đoạn 2011 - 2013, chỉ có 99 doanh nghiệp được cổ phần hóa, trong khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đặt mục tiêu cổ phần hóa 432 doanh nghiệp trong hai năm 2014 - 2015.

‘Nguy cơ thất thoát’

Trả lời BBC, Tiến sỹ Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), Đại học Quốc gia Hà Nội từng cảnh báo rằng ‘ồ ạt’ cổ phần hóa có thể dẫn đến tài sản của nhà nước bị định giá thấp và thất thoát.

"Ồ ạt có thể có hậu quả là giá của tài sản bị thấp, vì nguồn cung ra lớn. Đây cũng là trường hợp của các nước Đông Âu và Đông Đức trước đây.

"Ồ ạt có thể có hậu quả là giá của tài sản bị thấp, vì nguồn cung ra lớn. Đây cũng là trường hợp của các nước Đông Âu và Đông Đức trước đây."

Tiến sỹ Nguyễn Đức Thành

"Cái này chúng ta (Việt Nam) phải thận trọng, tuần tự trong tiến trình đưa ra cổ phần hóa và đồng thời đi theo sức mua của thị trường tài sản."

Tiến sỹ Thành cũng cho rằng các nhóm lợi ích ở có thể đang nhòm ngó một số lĩnh vực nhất định trong nền kinh tế Việt Nam qua đợt cổ phần hóa để thủ lợi. Đó có thể bao gồm khai thác tài nguyên, khoáng sản, hầm mỏ cho tới những cơ sở doanh nghiệp nhà nước có lợi thế về cơ sở hạ tầng và mạng lưới hạ tầng lớn.

"Đây là hai loại hình doanh nghiệp mà tôi nghĩ không cần vội vã trong quá trình cổ phần hóa và nếu có cổ phần hóa, cần phải có một lộ trình đặc biệt, với những nguyên tắc minh bạch, rõ ràng và sự tham chiếu đặc biệt," ông Thành nói thêm.

'Ngăn chặn đi đêm'

Hôm thứ Sáu tuần trước, Tiến sỹ Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu, phản biển độc lập IDS (đã tự giải thể) cũng nhất trí về việc cần minh bạch hóa toàn bộ quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam.

Ông nói: "Minh bạch có nghĩa là các quy định phải được công bố một cách rất công khai, bởi vì đây thực sự là bán một phần tải sản của toàn dân, cho nên toàn dân phải có quyền được biết,

"Có nghĩa là cổ phần hóa công ty nào, thông tin về công ty đó, thông tin về những người mua và mua với giá bao nhiêu phải được công bố rộng rãi và quan trọng nhất là phải có một cơ chế giám sát để làm sao ngăn chặn được sự đi đêm của họ với nhau."

Theo Tiến sỹ Quang A, nhóm lợi ích có thể đang để mắt tới một số lĩnh vực trong đợt cổ phần hóa hiện nay là viễn thông, xây dựng cơ bản, hay năng lượng.

Ông cũng cảnh báo có thể có thành phần nước ngoài 'nhòm ngó' tới một số lĩnh vực có thể liên quan tới an ninh, vị trí địa lý chiến lược và cả lĩnh vực quốc phòng của Việt Nam mà họ tìm cách lách luật, núp bóng sau những người tham gia mua doanh nghiệp, kể cả là một phía nước ngoài khác.

Ở một khía cạnh khác, Tiến sỹ Nguyễn Đức Thành cho rằng cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước cần có một số nguyên tắc ưu tiên.

Ông nói: "Cần ưu tiên cổ phần hóa những doanh nghiệp có khả năng chia nhỏ được tương đối dễ dàng, và tính chất sản phẩm của nó gần với đời sống dân sinh để nhiều bên có thể tham gia, với những chuyên môn không quá đặc thù,

"Tôi cho rằng đây là nhóm dễ kiểm soát hơn, dễ mở cửa, minh bạch hơn, dễ được mọi người tham gia hơn, vì mỗi người có thể tham gia một phần. Đó là cách tôi nghĩ để hạn chế tài sản của nhà nước bị thôn tính hoặc bị thao túng bởi một nhóm nhỏ."

Tiến sỹ Nguyễn Quang A nói thêm với BBC là để bảo vệ tài sản nhà nước và minh bạch hóa việc cổ phần hóa này, các quan chức của nhà nước trong các lĩnh vực chức năng liên đới cần công khai 'lợi ích của mình' và tốt nhất là không được tham gia vào mọi khâu đoạn, tiến trình của quá trình cổ phần hóa, dưới bất cứ hình thức, danh nghĩa nào.