VN loay hoay 'trồng cây gì, nuôi con gì'

Lý Phi

Gửi tới BBC Tiếng Việt từ Hà Nội

“Trồng cây gì, nuôi con gì” - câu nói của Cựu Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải và chính sách định hướng, hổ trợ ổn định nền nông nghiệp Việt nam của nhà nước đến nay vẫn là cái vòng luẩn quẩn.

Chưa có thành quả ổn định đáng kể nào trực tiếp dành cho người dân làm nông nghiệp từ nhà nước. Tự họ mò mẫm nuôi trồng và chấp nhận số phận rủi may, bị ép giá và chèn ép lượng tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp do chính họ làm ra.

Những người đi sau thường phải hứng nhận sự thất bại đến thảm hại do hê quả cung hơn cầu. Đó là thực tế đã và đang diễn ra hàng ngày do tâm lý trên.Bản chất người Việt Nam hiện tại, đa số là “làm ăn” theo kiểu phát triển ngành nghề, đầu tư, kinh doanh nhỏ lẻ, nguy hiểm nhất là theo tâm lý bầy đàn mà không cân nhắc hệ lụy.

Người nông dân Việt Nam cũng không ngoại lệ. Họ nuôi trồng tự phát, manh mún theo phong trào mà không có nhiều thông tin quy hoạch hoặc cảnh báo từ chính quyền.

Nhu cầu của họ là muốn gặt hái thành công nhanh chóng, có lợi nhuận ngắn hạn và thỏa mãn tài chính trước mắt, hình thành tư duy theo lối mòn, tâm lý ùa theo đám đông, tạo làn sóng mà không hiểu bản chất cung cầu thị trường, bị độc quyền tiêu thụ mà không có thỏa thuận ràng buộc về bao tiêu, về giá, rơi vào cái bẫy “bong bóng đầu cơ” mà chính họ là nạn nhân cuối cùng.

"Việt Nam cũng có tổ chức công đoàn, hàng trăm hiệp hội ngành nghề ra đời nhưng bản chất chỉ là hình thức, là cái vỏ không hồn."

Đó là những biểu hiện thực tế và nguyên nhân dẫn đến thất bại, bị ép giá đến thua lỗ, bị đóng băng sản phẩm phải tiêu hủy của nông dân tại Việt Nam. Những bài học nhãn tiền lập đi lập lại, người nông dân mắc phải mà chưa biết bao giờ kết thúc.

Nhà nước đã làm gì?

Chủ tịch tỉnh Vĩnh Long phổ biến việc cảnh giác thương lái Trung Quốc trong canh tác khoai lang gần đây bằng văn bản là việc làm định hướng hiếm hoi của chính quyền mang lại lợi ích cho nông dân khu vực.

Theo mô hình các nước trên thế giới, Việt Nam cũng có tổ chức công đoàn, hàng trăm hiệp hội ngành nghề ra đời nhưng bản chất chỉ là hình thức, là cái vỏ không hồn, chức năng, tiêu chí hoạt động hầu như vô định, không được đầu tư, không trang bị kiến thức và kỹ năng phù hợp, không đem đến lợi ích thực tế thiết thực nào đáng kể cho chính ngành nghề mà họ đại diện.

Thực tế hiệp hội các sản phẩm từ nông nghiệp ở Việt Nam có vai trò rất quan trọng.

Hiệp hội tạo ra môi trường, cơ chế, liên kết một cách chặt chẽ các doanh nghiệp, các cá thể tham gia hoạt động kinh tế, tiến hành xác định, tiên đoán cung cầu, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nghiên cứu và theo dõi sát những diến biến của thị trường, xúc tiến thương mại tiêu thụ địa phương, xúc tiến thương mại xuất khẩu tiêu thụ toàn cầu.

Hiệp hội đại diện cho người nông dân bảo vệ thành quả lao động, chống gian lận thương mại bởi lợi ích nhóm và thương lái, tránh bị tiêu thụ độc quyền, mang lại hiệu quả trực tiếp cho người nông dân sản xuất các sản phẩm nông nghiệp, góp phần tích cực quyết định sự tồn tại, phát triển và tạo lập sự bền vững cho nền nông nghiệp Việt Nam, cho nông dân Việt Nam.

"Hiệp hội các sản phẩm từ nông nghiệp ở Việt Nam có vai trò rất quan trọng"

Việt Nam là quốc gia nông nghiệp với 70% dân số là nông dân nhưng các hiệp hội hỗ trợ phát triển, bảo hộ thành quả nông nghiệp hầu như bị bỏ ngỏ hoặc tự phát, chưa có sự quan tâm, đầu tư, tổ chức, quy hoạch đúng mức từ nhà nước đến các ban ngành địa phương.

Có chăng vài hành động được hỗ trợ của nhà nước chỉ theo kiểu chắp vá, nóng đâu thổi đó, chỉ lợi dụng khi cần thiết, không có một chiến lược dài hạn khả thi, đồng bộ, có hệ thống để phát huy vai trò chức năng của hiệp hội.

Sự thờ ơ của nhà nước, của xã hội đối với mặt hàng thịt bò Úc 'gây bão' chiếm lĩnh thị trường tiêu thụ hàng ngày, đánh bại giá thịt bò nội địa tại một quốc gia chủ yếu sản xuất nông nghiệp, dù cho nó cõng trên mình các loại thuế và cước vận chuyển. Hiện tượng trên chính là sự thất bại của ngành nông nghiệp Việt nam.

Chăn nuôi bò bằng cách quy hoạch trồng cỏ nuôi bò những nơi phù hợp thay thế cho những cây trồng mà sản phẩm tiêu thụ bất ổn định, thu nhập bất thường, thua lỗ, ở vùng sâu vùng xa, kết hợp với ưu thế lớn đó là sử dụng các phụ phẩm của ngành trồng trọt như rơm rạ đang đốt bỏ, phụ phẩm từ các nhà máy chế biến sản phẩm nông nghiệp phải bỏ đi.

'Cần quan tâm đúng trọng tâm'

Phải chăng nhà nước cần quan tâm đúng trọng tâm, đúng mức?

Thay vì chấp nhận thực tại, việc nên làm là triển khai hướng dẫn, phát động, tổ chức chính sách hỗ trợ nuôi bò từ nhà nước, từ các hệ thống quản lý nông nghiệp, khuyến nông, phát triển hiệp hội chăn nuôi, định hướng nhân dân thực hiện.

Đó mới hình thành được sự phát triển kinh tế bền vững, ổn định, ít lệ thuộc và chống chảy máu ngoại tệ giá trị lớn hàng ngày, đang ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế nước nhà vốn dĩ yếu kém trong cạnh tranh về giá, về lượng, về chất hàng hóa xuất khẩu.

Sự thất bại, thua lỗ của người nông dân với sản phẩm dưa hấu hiện tại là đương nhiên, lập đi lập lại như nhiều sản phẩm nông nghiệp khác.

Hiện tượng không có gì lạ trong một xã hội chỉ biết chia sẻ thông tin, xôn xao bàn tán, hơn thua việc tranh luận nuôi trồng con gì, cây gì, ví dụ như câu chuyện lợi hại gần đây về con gián đất, mà không hiểu hết bản chất bấp bênh của việc tiêu thụ sản phẩm, gian lận thương mại, sản xuất manh mún, tâm lý bầy đàn, quan hệ cung cầu bị độc quyền, quá nhiều lệ thuộc lái thương, không có tổ chức bảo hộ, khai thác tiềm năng tiêu thụ toàn cầu ở Việt Nam.

Trồng cây gì, nuôi con gì là một vấn đề lớn có tầm quan trọng quốc gia.

Việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp là nhiệm vụ, là chiến lược lớn của nhà nước, chính quyền ban ngành khu vực, phải được hỗ trợ bởi các nhà quản lý chuyên ngành, các hiệp hội thực thụ chứ không phải tầm nhìn cảm tính, mò mẫm từ gia đình của người nông dân.

Nhà nước Việt Nam đang ở đâu trong cái vòng luẩn quẩn “trồng cây gì, nuôi con gì”? Đã quan tâm đến đâu về tầm nhìn phát triển bền vững ngành nông nghiệp với mục đích phục vụ nền tảng phát triển kinh tế đất nước, phục vụ cho công cuộc xóa đói giảm nghèo và bảo hộ lợi ích người nông dân? Trong khi đó, thuế nông nghiệp người nông dân vẫn tuân thủ thực hiện.

Bài viết thể hiện quan điểm và văn phong riêng của tác giả Lý Phi, gửi cho BBC Tiếng Việt từ Hà Nội.