Minh Tâm – TRẢ ƠN !

Hơn ba chục năm tôi mới gặp Trạch. Trận đánh thị xã Phước Long tháng 01-75, lão hứng trọn trái M79 nát tươm hai chân. Ai cũng tưởng lão ngoẻo rồi. Vậy mà bây giờ lão từ Thái Bình tìm đến nhà tôi tận Sài Gòn trên chiếc xe lăn.

      – Có việc cần lắm tao mới phải đến. Chứ  lết nửa cái thân tàn này hơn nghìn cây số nhếch nhác lắm!

       Trạch vẫn nói bằng giọng bỗ bã, rồi cười móm mém, hai hàm răng chỉ còn vài chiếc, khuôn mặt nhăn nheo, đen đúa tương phản với mái tóc bạc. Trạch gần bằng tuổi tôi, ngoại lục tuần mà nhìn lão hom hem hơn ông cụ ngoài bảy mươi. Tôi hỏi có việc gì? Trạch chậm rãi mở ba-lô con cóc nhàu nát lôi ra một bọc giấy  ở đáy ba-lô. Tôi nói:

         – Nhờ xác minh quá trình công tác trong quân đội chớ gì? Đang có đợt làm chính  cho người có công đấy. Ông  thì xứng đáng quá đi chứ!  Trận Phước Long đã được thưởng huân chương chiến công hạng nhất cơ mà…

           Trạch nói:

            – Đời mình một nửa đã chôn ở Phước Long rồi, còn một nửa nay mai chôn nốt ở Thái Bình, cần huân chương huân chước làm gì? Vào đây là  vì thằng con cần phải  nhờ đồng đội giúp đỡ…

             Hình như khó khăn lắm  Trạch mới thốt ra được mấy câu cuối. Giọng lão nghẹn ứ. Hơn ba chục năm trước Trạch đã từng bắn liền ba phát B40 trúng 3 xe tăng,  bị thương nát cả hai chân mặt lão vẫn rắn đanh chứ có yếu đuối như vậy đâu. Cà đơn vị gọi  là Trạch lì. Lão cũng hơi gàn, lại bướng, nói năng bỗ bã,  nhưng tính thẳng băng và đối với đồng đội chí cốt.Tôi hỏi :

        – Con cái thế nào mà phải nhờ đồng đội?

         Trạch uống nước, hút thuôc rồi kể. Hôm đánh Phước Long lão bị thương , tưởng ngẻo , nhưng nhờ đồng đội nhiệt tình đưa vào quân y gấp , được truyền máu nên sống sót.  Sài Gòn giải phóng lão vẫn nằm chết dí trong bệnh viện, chả biết hòn ngọc viễn đông nó như thế nào. Rồi lão được đưa ra Bắc,  an dưỡng ở trại thương binh Thái Bình. Cứ nghĩ   gửi nửa tấm thân tàn ở đây đến chết. Nào ngờ  một cô thương binh  cụt tay, mất một mắt cũng vào an dưỡng.   Cùng cảnh ngộ thế là thương nhau, nên vợ chồng. Địa phương ưu tiên cho vợ chồng  Trạch làm nhân viên thu lệ phí chợ.  Vợ chồng ăn ở với nhau, ba lần đẻ chỉ nuôi được một. Trạch đặt tên con là Phước. Thì có  phước  mới có vợ và có đứa con nối dõi, chứ không thì nửa cái thân tàn  chết không có người chống gậy. Trạch nói thế. Và lão bảo:

           – Tớ đặt tên con là  Phước cũng là để  kỷ niệm trận đánh cuối cùng đời lính!

           Vợ chồng lão Trạch kiếm được đồng nào  dồn cho con ăn học hết . Nhờ trời, thằng Phước hay ăn chóng lớn, và  chăm ngoan, học giỏi. Thấm thoát đã lên đại học, tốt nghiệp kỹ sư cầu đường loại ưu. Nhưng ra trường  xin việc không chỗ nào nhận. Phải có chức, có quyền , hoặc  có nhiều tiền. Vợ  chồng Trạch đào đâu ra?  Có thằng cò  đòi 10 triệu chạy cho một chỗ , vợ chồng Trạch thế chấp hai quyển sổ thương binh lấy 10 triệu đưa cho nó.  Nó cầm tiền xong là biến.  Thằng Phước đành  ra chợ  thu lệ phí với bố mẹ.   Nhìn con thất vọng , Trạch đau như đứt từng khúc ruột. Đêm nào Trạch cũng sang hàng xóm xem nhờ tivi, mong  nơi nào đăng tin  cần kỹ sư cầu đường .  Cách đây một tuần, Trạch tình cờ nhận ra tôi và Mạnh xuất hiện trên TV.  Lão biết Mạnh đang làm Tồng giám đốc một công ty xây dựng, và đang cần tuyển kỹ sư , nên vào xin việc cho con.

           Trạch nói với tôi:

          -Mừng quá suốt đêm không chợp mắt , mong trời sáng đi gặp chúng mày!

          Tôi nói vui:

          – Nếu không chắc  quên béng tụi tôi rồi?

          Trạch cười khầng khậc, nói như kẻ mắc lỗi:

          – Cái thân tôi, tôi còn quên  nữa là. Ông biết không? Nhiều đêm nằm mơ cứ tưởng mình còn chân, vùng dậy chạy, thế là té nhào , đổ máu đầu. Mới gần  sáu chục , nhưng  cực quá đâm đãng trí mất rồi!

          Tôi cảm thấy thương người bạn đã từng sống chết với mình. Còn nhớ mùa mưa năm 1968, đơn vị hành quân vào  B2.  Đói, sốt rét tả tơi. Càng vào sâu anh em rơi rớt càng nhiều. Một chiều, đến bãi khách thấy thiếu Mạnh, Trạch vứt ba-lô, xách AK quay lại đường cũ.  Đêm ấy Trạch không về. Sáng hôm sau đơn vị hành quân tiếp, bỏ Trạch và Mạnh lại. Ai cũng nghĩ hai đứa  “rụng” rồi.  Nhưng ba hôm sau, đơn vị đang nghỉ ở bờ sông Xe-băng-Hiêng, thì Trạch  cõng Mạnh  về.   Mạnh  chỉ còn là một cái xác thoi thóp, xám ngoét. Trạch đã mò mẫm ba ngày đêm mới tìm thấy Mạnh trong rừng sâu.  Trên đường Trường Sơn ngày ấy  biết bao người lính như Mạnh, bỏ xác âm thầm vì đồng đội không  quay lại tìm…

         Tôi  sốt sắng điện thoại báo tin  cho Mạnh.  Tôi tưởng Mạnh mừng lắm , nhưng Mạnh lại tỏ ra  lạnh nhạt. Mạnh hỏi tôi:

        – Lão Trạch còn sống à?

         Tôi nói  cho Mạnh biết nguyện vọng của Trạch, và ngỏ ý đưa Trạch đến nhà Mạnh chơi.  Mạnh nói mai đưa Trạch đến văn phòng công ty.

           Trạch  vuốt ve cẩn thận tờ đơn xin việc và cái bằng kỹ sư của con. Nhà tôi chỉ cách Văn phòng công ty Mạnh hơn cây số. Tôi  đặt nửa tấm thân người bạn lính quắt queo nhẹ bỗng  lên cái xe lăn, rồi đẩy đi gặp   đồng đội cũ .  Đường phố Sài Gòn nhộn nhịp, người xe như nêm,  Trạch chả thèm để ý, cứ luôn mồm hỏi :

          – Sắp đến chưa?

           – Đừng sốt ruột, thế nào thằng Mạnh cũng nhận con ông!

           Tôi trấn an Trạch nhưng  trong lòng cảm thấy hơi băn khoăn.  Vì  Mạnh tỏ ra lạnh nhạt . Lẽ ra Mạnh  phải vui mừng vì gặp lại  người đã cứu sống mình . Chính Mạnh đã từng  xúc động  phát biểu trên  TV về  đền ơn đáp nghĩa cơ mà…

           Mạnh ra tận cửa, ôm choàng  lấy Trạch,  đón chúng tôi vào phòng khách.  Tôi cảm thấy mối nghi ngại trong lòng mình dịu đi.

          Chuyện trò thăm hỏi vồn vã xong,  Mạnh mời chúng tôi sang phòng bên. Một bàn tiệc thịnh soạn đã dọn sẵn.   Ngoài Mạnh và chúng tôi còn có cán bộ công ty của Mạnh va phóng viên đài truyền hình.  Mạnh giới thiệu Trạch , không quên nhắc lại những chiến công của người đồng đội cũ. Rồi ôm hôn Trạch thắm thiết trước ống kính Camera. Nước mắt Trạch ràn rụa chảy xuống hai gò má nhăn nheo.  Phóng viên quay xong cảnh cảm động đó, nhận phong bì rồi tếch thẳng. Chúng tôi cụng ly , rôm rả chuyện trò. Bỗng Mạnh ghé tai tôi hỏi:

           – Cậu còn nhớ chuyện lão Trạch ngửi súng không?

           Tôi giật mình khi nghe Mạnh nhắc chuyện đó , mặt lạnh như tiền. Số là vào mùa hè năm 70, đơn vị làm nhiệm vụ chốt chặn đoạn quốc lộ Lộc Ninh đi Snun. Chiều chiều từng tiểu đội cắt rừng ra mặt lộ chôn mìn rồi mai phục. Xe tải, xe bọc thép của quân đội Việt Nam cộng hòa thường qua lại đoạn đường đó. Đơn vị chôn mìn rồi phục kích, khi xe đối phương trúng mìn, bắn bồi tiếp mấy phát B40. Thời kỳ đầu hiệu suất chiến đấu rất cao.  Nhưng sau đối phương cảnh giác,  cho biệt kích lùng sục, và công binh rà mìn rất kỹ trước các cuộc hành quân.  Các tiểu đội đi phục mấy đêm liền đều trắng tay, gùi mìn đi lại gùi về.  Riêng  tiểu đội Mạnh đi lần nào thắng lần đó. Mạnh báo công: Đã cho nổ mìn lật nhào 10 xe bọc thép và bắn cháy 15 xe khác.  Tiểu đội trưởng Mạnh được đề nghị tặng danh hiệu dũng sĩ diệt xe tăng. Trạch nghi ngờ thành tích của Mạnh, đã phát biểu công khai trong sinh hoạt đại đội. Nhưng Mạnh cho rằng Trạch “ghen ăn”. Đại đội trưởng, chính trị viên vừa   không tin, vừa ghét Trạch,  bởi Trạch  nói bậy làm giảm ý thành tích của đơn vị…

           Buổi sáng hôm ấy, tiểu đội Mạnh đi phục về, báo cáo đã bắn ba xe bọc thép bằng súng B40. Chính trị viên đại đội đang định biểu dương thì  Trạch nhảy xổ ra. Trạch   giật khẩu B40 trong tay Mạnh, hỏi:

            – Bắn bằng khẩu B40 này à?

            – Đúng! Mạnh đáp.

               Trạch liền kề mũi vào nòng súng hít mạnh. Rồi lão dí nòng súng đó vào mũi đại đội trưởng, chính trị viên đại đội nói:

             -Các ông ngửi đi!

             Đại đội trưởng, chính trị viên không hiểu Trạch giở trò gì, nhưng cũng ngửi nòng súng. Chờ hai người ngửi xong Trạch hỏi:

             – Các thủ trưởng có thấy thối không?

            –  Không! Hai người cùng đáp.

              Trạch  thò ngóng tay ngoáy vào nòng khầu súng B40,rồi  giơ lên cho mọi người nhìn thấy bụi bám  đen xì, và hỏi:

            – Khẩu súng này chưa lau! Đúng không?

            – Đúng!

             Trạch mới chỉ mặt Mạnh hỏi :

             – Mày bảo đã bắn ba phát đúng không?

             – Đúng!

             Bấy giờ Trạch mới nói rành rọt :

             -Những thằng bắn B40 đều biết, chỉ bắn một phát, nòng súng đã thối hoắc. Không tin cứ bắn thử. Đồng chí Mạnh bắn ba phát , chưa lau chùi , mà  nòng súng không thối.

             Nói xong, Trạch ra gốc cây, xách ba quả đạn B40 vào để trước mặt chính trị viên đại đội:

             – Đây là ba quả đạn tiểu đội đồng chí  Mạnh vứt đi rồi báo cáo  đã bắn cháy ba xe bọc thép!

             Thì ra suốt đêm qua Trạch đã bám theo tiểu đội Mạnh để điều tra việc làm gian dối của Mạnh. Trước bằng chứng không thể chối cãi,  Mạnh phải thú thực đã nhiều lần  báo cáo láo thành tích. Mạnh  cảnh cáo, bị bị gạch tên trong danh sách đề nghị khen thưởng…

            Đã hơn ba mươi năm mà Mạnh còn nhớ và thù Trạch. Tôi nói với Mạnh:

            – Quên chuyện cũ đi. Đó cũng là bài học Trạch dạy ông để có được ngày hôm nay. Tôi nghĩ điều ông cần phải  nhớ là  Trạch đã  cứu ông , không chì một mà hai lần. Không có Trạch thì ông bỏ xác  ở Trường Sơn rồi. Và  trong trận Phước Long , Trạch  đã  lấy thân che cho ông . Nó hứng trọn trái M79, mất nừa thân thể…

             Mạnh cười nhạt:

            – Ông khỏi nhắc. Tôi sẽ trả ơn hắn!

             Nói rồi Mạnh móc túi lấy chiếc phong bao  đã chuẩn bị sẵn bước tới bên Trạch. Một tay Mạnh ôm vai Trạch , một tay cầm cái phong bao giơ lên. Mạnh nói giọng xúc động:

            – Ăn quả nhớ kẻ trồng cây! Tôi có  ngày hôm nay là nhờ nhân dân đùm bọc, đặc biệt là những người đồng đội như anh Trạch đậy. Tôi có một chút quà  xin đến đáp lại anh Trạch.

            Mạnh trao cái phong bao cho Trạch. Trạch cầm đặt xuống bàn. Và nói:

            – Tôi xin cảm ơn đồng chí Mạnh! – Trạch không  bỗ bã theo thói quen,  mà nói rất nghiêm túc, giọng rưng rưng xúc  động – Tôi từ quê vào đây tìm đồng đội cũ chì có một việc nhờ đồng đội giúp. Vợ chồng  có mỗi cháu Phước. Cháu tốt nghiệp đại học giao thông, nhưng hơn hai năm nay  chưa xin được việc làm. Tôi mong đồng chí Mạnh và các đồng chí cưu mang  cháu cháu vào làm ở công ty…

              Lão Trạch run run đưa cái đơn xin việc và cái bằng tốt nghiệp của con mình cho Mạnh. Tôi nhìn Mạnh như cầu khẩn Mạnh cầm lấy. Nhưng  Mạnh không cầm . Mạnh  nhếch mép cười từ chối khéo:

              – Anh Trạch thông cảm! Công ty đang cổ phần hóa nên không nhận thêm người. Anh chịu khó xin việc nơi khác cho cháu vậy.

             Rồi Mạnh vỗ mạnh vào vai Trạch,  phá  lên cười, nói bỗ bã:

             -Vả lại nhựa đường còn thối hơn  nòng súng B40 anh Trạch ạ!

            Những cán bộ dưới quyền Mạnh cất tiếng cười tán thưởng câu nói đùa vừa ác ý vừa vô duyên của sếp.  Những khuôn mặt no nê, nhầy nhụa phả ra toàn hơi rượu,  nhìn bẩn thỉu như những đống phân. Trạch  nhìn Mạnh, nhìn những khuôn mặt đó.  Anh  chợt hiểu ra tất cả.  Chúng  nó thù dai như đỉa nhưng nhanh chóng quên ơn . Bất đắc dĩ chúng nó phải bớt  xén tiền ăn cắp của dân để bố thí cho mình gọi là đền ơn đáp nghĩa, làm mầu làm mè với thiên hạ, để xuê xoa  che giấu tội lỗi, để  tục lừa dối, chứ không hề nghĩ đến trách nhiệm đối với con mình. Mình đã đổ máu để cứu bọn  lưu manh.

         Trạch cầm chiếc phong bao ném thẳng vào mặt Mạnh.  Những tờ đô la bay tứ tung,  dính vào  khuôn mặt nhờn mỡ của Mạnh và đồng bọn. Rồi Trạch lết ra chiếc xe lăn. Anh  không nhờ tôi bế lên xe, cũng không chờ tôi cùng về. Anh dùng hai bàn tay gầy quắt queo vần bánh xe lăn . Tôi cảm thấy tim mình buốt nhói.

M T