Từ Tiên Lãng đến Văn Giang

Citizen photo. Hàng ngàn công an, cảnh sát cơ động, bộ đội được huy động đến xã Xuân Quan, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên hôm 24-04-2012 để cưỡng chế 70 hecta đất xây dựng khu đô thị Ecopark.
Nam Nguyên, phóng viên RFA

Nếu Huyện Tiên Lãng TP. Hải Phòng mở hành quân “thủy bộ”để cưỡng chế trái luật đầm thủy sản Đoàn Văn Vươn hồi đầu năm, thì nay Huyện Văn Giang Tỉnh Hưng Yên cũng huy động hàng ngàn công an và đạn hơi cay trái khói để cưỡng chế đất của 166 hộ nông dân.

Điểm khác nhau giữa hai vụ cưỡng chế này là báo chí đã chùn tay, người dân Văn Giang thiếu chỗ dựa.

Vì sao người dân chống đối?

LS Trần Vũ Hải ở Hà Nội, một luật gia có nhiều kinh nghiệm về tranh chấp đất đai phát biểu với chúng tôi:

Cần thiết lập một ủy ban điều tra lâm thời để giải quyết vụ này cùng một loạt những vụ khác để nghiên cứu xem tại sao người dân lại chống đối quyết liệt.

LS Trần Vũ Hải

“Theo tôi đây là một vụ việc điển hình, các đại biểu Quốc hội Việt Nam cần nghiên cứu đào sâu và thậm chí cần thiết lập một ủy ban điều tra lâm thời để giải quyết vụ này cùng một loạt những vụ khác để nghiên cứu xem tại sao người dân lại chống đối quyết liệt đến vậy đối dự án này và những dự án tương tự. Cần phải phân tích kỹ, nếu không sự chống đối càng ngày càng mãnh liệt, mặt khác khi chủ đầu tư thấy rằng việc đơn giản nhất đối với họ không phải là thỏa thuận với dân mà là nhờ cậy chính quyền để cưỡng chế, họ sẽ có khuynh hướng như vậy. Tôi xin nói thêm rằng trong vụ cưỡng chế này còn có thêm việc gọi là hỗ trợ thi công, không có luật nào qui định như thế! Nhưng họ nói là công an đến là để hỗ trợ cho chủ đầu tư thi công.Cái gọi là hỗ trợ thi công là không thể chấp nhận được và hoàn toàn sai luật.”
Vụ Văn Giang liên quan đến dự án mang tên mỹ miều là dự án khu đô thị sinh thái Ecopark lớn nhất miền Bắc, tổng vốn đầu tư ban đầu lên tới 6 tỷ USD có thông tin nói là đến hơn 8 tỷ USD. Theo VnExpress dự án có qui mô xấp xỉ 500 ha thuộc 3 xã Xuân Quan, Phụng Công và Cửu Cao thuộc huyện Văn Giang và 55 Ha để làm đường giao thông liên tỉnh Hà Nội-Hưng Yên. Vụ cưỡng chế ngày 24/4 ở xã Xuân Quan huyện Văn Giang chỉ liên quan tới 5,8 ha đất của 166 hộ dân, nằm trong 72 ha sẽ được huyện giao cho chủ đầu tư. Và mới chỉ một phần nhỏ đó thôi mà có đến 1.000 công an được huy động để lấy cho được đất đai của người dân. Đạn cay, đạn khói đã được sử dụng và 20 người dân mất đất đã bị tạm giam, công an đã khởi tố vụ án chống người thi hành công vụ.

Lực lượng cưỡng chế thu hồi đất nhà anh Vươn hôm 05/1/2012. Photo courtesy of phapluat.

Chúng tôi xin trích lại lời một người dân Văn Giang trả lời PV Quynh Chi Đài RFA:

“Trên đất thuộc xã Phụng Công họ bắn xối xả hơi cay mù mịt. Giống như đạn pháo cối to bằng bắp chân mà họ bắn thẳng vào những người đang ngồi để giữ đất, mọi người chạy dạt ra xuống các bụi cây Xong rồi họ dùng lực lượng để xua đuổi hết…chứ không phải chỉ dùng hai quả đạn cay như họ nói. Còn tại khu vực cánh đồng bị cưỡng chế thì khói bay mù mịt không thấy gì.”

Đền bù quá thấp
Trong cuộc phỏng vấn của Nam Nguyên vào tối 26/4, LS trần Vũ Hải nói rằng, có nhiều vấn đề người dân không thể chấp nhận khi đất của họ chỉ được đền bù 135.000đ/m2 cộng thêm 35.000đ/m2 cộng chung 170.000đ/m2 . Theo lời ông đây không phải là đất canh tác đơn giản mà là đất trồng cây có nghĩa giá trị thương mại rất là cao, một năm một hộ trên diện tích 1 sào 360 mét vuông, sau khi trừ chi phí có thể thu về hàng chục triệu đồng. LS Trần Vũ Hải cho biết từng đi qua vùng này, đây là nơi trồng hoa cây cảnh giá trị cao để cung cấp cho Hà Nội, một sào có thể thu lợi 40-50 triệu đồng/năm, bây giờ người dân bị đền bù bằng đúng một năm giá trị sản xuấtt của họ thôi, thì không thể chấp nhận được.

Tôi cho rằng đã đến lúc phải sửa đổi luật đất đai theo hướng đền bù ngang bằng giá thị trường và người dân phải có được nơi ở ổn định.

LS Nguyễn Văn Hậu

Hiện nay người dân mất đất cũng không có phương cách nào khác để sinh nhai. LS Hải nói, người dân đã bị đền bù một cách rẻ mạt và mất nguồn lao động của mình cho nên việc họ chống trả là có thể hiểu được. Ông nói chưa có dịp tiếp cận hồ sơ vụ việc, nhưng có một điều chắc chắn là chính quyền không thể thay mặt chủ đầu tư trực tiếp đi lấy đất của người dân trong khi không đạt được thỏa thuận.

Theo LS Hải, đền bù đất thu hồi khoảng 135 tỷ đồng trong khi dự án được nêu ra trị giá 8,2 tỷ USD tương đương khoảng 170.000 tỷ đồng. Giá trị bồi thường cho người nông dân nếu có, chỉ bằng 1 phần ngàn giá trị của dự án đó thì không thể chấp nhận được. Trên thực tế đã có nhiều dự án phần đền bù ngang bằng 50% giá trị dự án hoặc hơn nữa, bình thường cũng phải là 10%-20% giá trị dự án.

LS Trần Vũ Hải tiếp lời:

“Đảng Cộng sản Việt Nam được coi là đại diện cho những người lao động trong đó có nông dân lại chấp nhận cái dự án chưa nhìn thấy lợi ích của người lao động của nông dân ở đâu? Mà thậm chí đã thấy người nông dân đang bị mất quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Còn những sự khoe khoang của dự án đó mà trị giá rất là lớn, chắc chắn chỉ có những người giàu, những người thu nhập cao mới có thể đến đấy sinh sống, thu nhập trung bình cũng chẳng thể vào đấy được.

Công an tham gia cưỡng chế đất ở Văn Giang hôm 24/4/2012. Photo courtesy of XuanDienBlog.

Bản thân chính quyền Văn Giang và chính quyền tỉnh Hưng Yên đang không trung thực với dư luận khi nói rằng họ chỉ dành riêng 30% trong 500 hec-ta cho xây dựng kinh doanh thôi còn 70% là để cho vườn cây, giao thông….nhưng chúng tôi đã xem lại quyết định về dự án và thấy rằng 33% dành riêng cho đất ở và 22% dành riêng cho đất thương mại như vậy tới 55% dành cho mục đích kinh doanh còn 5% danh riêng cho đất công cộng…nhưng cũng có thể dành cho trường học bệnh viện cũng vẫn là những cơ sở dịch vụ dành cho người có thu nhập cao chứ không phải bệnh viện bình thường. Tóm lại có thể nói rằng 60% đất trong dự án đó là dành cho đất ở và dịch vụ tức là để kiếm tiền.”

Báo chí đưa tin dè dặt
Từ Tiên Lãng đến Văn Giang, Báo chí Việt Nam thể hiện thái độ khác biệt 180 độ các nhà báo bỗng nhiên dè dặt kiệm lời, kể từ khi bị Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin và Truyền thông phê bình là đưa tin quá liều lượng vụ Đoàn Văn Vương mất cân đối với những vấn đề quan trọng khác của đất nước. Điểm ghi nhận chung trên báo chí chính thống là ít tin tức về vụ Văn Giang Hưng Yên. Các báo chỉ đưa tin về cuộc họp báo của chính quyền huyện Văn Giang Hưng Yên một ngày trước vụ cưỡng chế. Khi vụ cưỡng chế diễn ra với thông tin hình ảnh đầy trên các trang mạng xã hội, thì ngày 25/4 duy nhất có báo điện tử Người Cao Tuổi là đặt vấn đề về tính hợp pháp của vụ cưỡng chế. Tờ báo nhận định rằng quyết định cưỡng chế của UBND huyện Văn Giang là trái pháp luật hiện hành vì chỉ có những dự án phục vụ quốc phòng an ninh…nhà nước mới thu hồi đất và với những dự án như Ecopark thì nhà nước không thu hồi đất, mà chỉ đứng ra làm trọng tài để nhà đầu tư thỏa thuận với người dân.

Những dự án đó trị giá rất là lớn, chắc chắn chỉ có những người giàu, những người thu nhập cao mới có thể đến đấy sinh sống, thu nhập trung bình cũng chẳng thể vào đấy được.

LS Trần Vũ Hải

Theo LS Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM giải thích với chúng tôi, qui trình thu hồi đất rất chặt chẽ, những dự án kinh tế lớn thuộc nhóm A hay liên quan tới an ninh quốc phòng nhu cầu dân sinh thì cấp chính phủ có thẩm quyền ra quyết định thu hồi đất. Đối với mọi dự án mang tính cách thương mại hoặc ngay cả đổi đất lấy hạ tầng, nguyên tắc căn bản là sự đồng thuận giữa chủ đầu tư và người dân bị thu hồi đất. LS Hậu nói rằng, sau vụ Tiên Lãng Hải phòng các địa phương cần rút kinh nghiệm để không vướng sai phạm pháp lý.

“Tôi cho rằng đã đến lúc phải sửa đổi luật đất đai theo hướng đền bù ngang bằng giá thị trường và người dân phải có được nơi ở ổn định. Chứ cách thu hồi hiện nay nó chưa có một cơ chế công bằng giữa hai bên.”
Vụ cưỡng chế mạnh tay ở Văn Giang Hưng Yên diễn ra chỉ vài ngày sau khi Thủ tướng Nguyễn tấn Dũng quyết định họp trực tuyến vào đầu tháng 5 sắp tới để giải quyết khiếu nại, tố cáo của người dân. Thanh tra chính phủ báo cáo Thủ tướng là tình hình khiếu nại tố cáo trong quí I-2012 có nhiều diễn biến phức tạp nhất là sau khi xảy ra vụ việc ở Tiên Lãng Hải Phòng. Sự mạnh tay của chính quyền Hưng Yên diễn ra ngay sau khi Thủ tướng vừa nhắc nhở TP. Hải Phòng giải quyết dứt điểm vụ Đoàn Văn Vươn, và thái độ dè dặt của báo chí quả là những dấu hiệu rất đáng chú ý.