Phải chăng Trung Quốc đang chơi trò hai mặt?

Chỉ những người chưa có kinh nghiệm sống với cộng sản mới còn nghi ngờ về tính hai mặt của người cộng sản. Ngay giữa những “đồng chí” với nhau và trong xã hội cộng sản, tính hai mặt(duplicity) chính là cách để họ sống còn, với hệ quả là một xã hội vận hành trên sự dối trá. Việt nam là bằng chứng rõ ràng nhất hiện nay.

Tin tức nói về một dàn phóng tên lửa do Trung Quốc sản xuất được tìm thấy ở Bắc Triều Tiên, có thể mang lại những nghi vấn về chính sách ngoại giao của Trung Quốc.
Tờ Washington Times đưa tin trong tuần này về một dàn phóng tên lửa đạn đạo của Trung Quốc được trưng bày trong một cuộc diễn binh ở Bình Nhưỡng vào cuối tuần. Nếu được kiểm chứng, điều này sẽ là một sự vi phạm trắng trợn lệnh cấm vận của Liên Hiệp Quốc và nêu lên nghi vấn về tính khả tín của Trung Quốc về nỗ lực cấm phát triển vũ khí hạt nhân khu vực. Đồng thời cũng là một cơ hội tốt cho Hoa Kỳ phủ định sự cam kết của Bắc Kinh rằng ảnh hưởng của họ đối với Bắc Triều Tiên có giới hạn.
Theo các nhà phân tích, dàn phóng đó có những điểm tương đồng đáng chú ý so với các dàn phóng do Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) sản xuất vào giữa năm 2010 và 2011, được thiết kế cho tên lửa xuyên lục địa với tầm phóng xa 6,000 km, và có khả năng tới được một số vùng ở Alaska. Điều này có nghĩa là dàn phóng đã được sản xuất ở Trung Quốc hay dựa trên bản vẽ do Trung Quốc cung cấp. Trong lúc những câu hỏi then chốt chưa được trả lời, một viên chức Nam Triều Tiên nói rằng, “tất cả mọi thứ đều được nhập cảng từ Trung Quốc”.
Nếu PLA cung cấp hệ thống đó cho Bắc Triều Tiên bằng bất cứ cách nào trong vòng một hay hai năm qua, Trung Quốc đã vi phạm điều khoản cấm vận của Nghị quyết 1718 của Hội đồng Bảo an LHQ, đã được thông qua sau cuộc thử nghiệm nguyên tử đầu tiên của Bắc Triều Tiên năm 2006, và Nghị quyết 1874, gia tăng thêm cấm vận vào thời gian cuộc thử nghiệm hạt nhân thứ hai năm 2009.

Sự vi phạm thế này thực ra là chưa có tiền lệ. Các nhà ngoại giao Hoa Kỳ lo về kiểm soát cấm vận đã nói với tôi, mặc dù cần phải có phương cách “hiển vi” để bắt thủ phạm, từ trước đến nay Trung Quốc chưa từng bị lên án do vi phạm nghiêm trọng và trắng trợn các điều khoản LHQ. Thực ra, Trung Quốc có lợi điểm để không vi phạm nghị quyết: vi phạm sẽ tạo nên sự nghi ngờ rộng rãi về tư thế là một “cường quốc có trách nhiệm”, và sẽ gây tiếng xấu cho một tổ chức phục vụ quyền lợi cơ bản của Trung Quốc trong việc giải quyết tranh chấp khu vực và khuyến khích sự ổn định.
Vậy thì chúng ta giải thích các cáo buộc này thế nào? Nếu đây không chỉ là trường hợp Bắc Triều Tiên sao chép mô hình từ những thông tin phổ biến công cộng thì có hai giả thuyết có thể xảy ra. Giả thuyết thứ nhất là PLA đã “bất phục tùng”, ra quyết định quan trọng mà không có sự phê chuẩn của lãnh đạo dân sự cấp cao. Chuyện này giống như vụ phóng tên lửa chống vệ tinh hồi năm 2007 và cuộc thử nghiệm chiến đấu cơ tàng hình diễn ra vào lúc Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Robert Gates thăm Bắc Kinh năm 2011, cả hai vụ đã làm giới lãnh đạo Trung Quốc bất ngờ.
Thật vậy, thời điểm xảy ra cũng đáng gây chú ý. Ngay sau khi tin tức về việc phóng tên lửa lộ ra, Trung Quốc đồng ý với tuyên bố có lời lẽ cứng rắn của Hội đồng Bảo an LHQ, lên án việc thử nghiệm tên lửa của Bình Nhưỡng, và đe dọa khả năng cấm vận thêm.
Tuy nhiên, quan điểm “bất phục tùng” của PLA đã phóng đại mối căng thẳng giữa quân sự và dân sự trong nội tình Trung Quốc. Như Andrew Scobell (*) chỉ ra, có “những mối dây liên hệ khắng khít, rộng rãi, và chồng chéo giữa quân đội Trung Quốc và đảng Cộng sản Trung Quốc”. Với hậu quả mang tầm mức chính trị và chiến lược, điều khó có thể xảy ra là quyết định cung cấp kỹ thuật tên lửa đạn đạo cho Bắc Triều Tiên được thực hiện mà giới lãnh đạo chóp bu Trung Quốc không biết và không chấp thuận.
Giả thuyết thứ hai là Trung Quốc đang chơi trò “hai mặt” trong vấn đề Bắc Triều Tiên, công khai chống việc phổ biến vũ khí hạt nhân, đồng thời ngầm giúp đỡ Bắc Triều Tiên. Phần quan trọng trong trò chơi này nhằm hai mục đích: chiến lược và chính trị. Về mặt chiến lược, Trung Quốc có lợi khi kết chặt liên hệ với một nước láng giềng vào thời điểm Hoa Kỳ đang bổ sung thành viên và đồng minh của mình trong khu vực, dưới tên gọi được chính quyền Obama đặt là “trở lại châuÁ”. Trung Quốc có vẻ đang chống lại điều họ cho là chiến lược bao vây của Hoa Kỳ.
Về chính trị nội tại, ngả về phía Bắc Triều Tiên để tránh được những phê phán về việc chính quyền đã đi quá xa khi chiều theo mục tiêu và lợi ích của Hoa Kỳ, gần đây nhất là đồng ý cho NATO can thiệp của vào Libya. Nó cũng ra tín hiệu đáp lại những người tin rằng Hoa Kỳ đã xen quá nhiều vào nội tình của một nước chư hầu lâu đời của Trung Quốc. Như một chuyên gia nhận định, Bắc Triều Tiên “có thể là đứa con hư, nhưng nó là đứa con hư của chúng tôi”.
Với bất cứ lý do gì, những lời lên án chỉ ra một sự sa sút đáng lo ngại về vai trò và ảnh hưởng của những tiếng nói ôn hòa trong chính sách đối ngoại Trung Quốc. Điều này đúng đối với các học giả, những người đang bị áp lực phải rút lại cảm tình với Hoa Kỳ, và của toàn bộ các bộ máy quan liêu, như Bộ Ngoại giao, mà một số người theo chủ nghĩa dân tộc đặt tên là “Bộ Phản quốc”, vì xem trọng lợi ích Hoa Kỳ hơn lợi ích Trung Quốc.
Sự sa sút của phe ôn hòa và sự trỗi dậy tướng ứng của phe diều hâu ở Trung Quốc mang ý nghĩa tiêu cực đối với vấn đề hợp tác quốc tế. Điều này thể hiện rõ trong vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Từ giữa thập niên 2000, Hoa Kỳ đã xem đây là “vấn đề láng giềng” cần sự tham gia tích cực của mọi cường quốc khu vực, nhất là Trung Quốc. Kết quả dẫn đến sự ra đời của các cuộc Đàm phán Sáu bên, đã được sự ủng hộ của cả hai đảng trong chính phủ (Hoa Kỳ). Thực ra, nếu Bắc Kinh chơi trò hai mặt trong vấn đề Bắc Triều Tiên, họ không những làm hại Đàm phán Sáu bên, mà về lâu dài, còn hủy hoại triển vọng hợp tác an ninh đa phương ở khu vực Đông Bắc châu Á.
Tuy nhiên, một điểm tích cực là sự thắt chặt quan hệ giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng sẽ đem lại cho Hoa Kỳ lý lẽ vững chắc chống lại sự quyết đoán của Trung Quốc, rằng Trung Quốc không đủ khả năng ảnh hưởng tạo sự thay đổi đối với Bắc Triều Tiên. Washington nên nắm lấy cơ hội để phổ biến đến càng nhiều nước càng tốt –gồm những cường quốc đang lên như Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ – tín hiệu về Trung Quốc có thể và nên áp lực nhiều hơn lên Bắc Triều Tiên, tuân thủ các nguyên tắc không phổ biến vũ khí hạt nhân trên thế giới, và nếu không làm thế thì sẽ phải đối diện với những sự phản đối sâu rộng.
Tác giả: Ông Joel Wuthnow là thành viên Chương trình Thế giớ và Trung Quốc tại trường Woodrow Wilson của Đại học Princeton. Ông đang hoàn tất bản thảo cuốn sách về chính sách ngoại giao của Trung Quốc ở Hội đồng Bảo an LHQ.
———-
Ghi chú:
(*) Andrew Scobell là tác giả bản báo cáo về cuộc thử nghiệm chiến đấu cơ tàng hình J-20 của Trung Quốc, được đệ trình cho Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Mỹ – Trung (USCC)nhân chuyến viếng thăm Trung Quốc của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ tháng 1 năm 2011. Câu trích ở trên được lấy ra từ bản báo cáo này.

Nguồn: The Diplomat/ Basam