Bất đồng chính kiến TQ Phương Lệ Chi qua đời

Giáo sư vật lý thiên thể và nhà bất đồng chính

 kiến Trung Quốc, ông Phương Lệ Chi, đã tạo

hứng khởi cho phong trào sinh viên vì dân chủ

 1989

Một trong các nhà bất đồng chính kiến hàng đầu TQ mà tên tuổi gắn với phong trào dân chủ Thiên An Môn, ông Phương Lệ Chi, vừa qua đời ở Tucson, Arizona, Hoa Kỳ.

Ông Phương Lệ Chi, giáo sư ngành vật lý thiên thể, sinh ngày 12 tháng 2 năm 1936 từng là Phó chủ tịch Đại học Khoa học kỹ thuật của Trung Quốc. Ông là người có các tư tưởng tư do đã tạo hứng khởi cho phong trào vì dân chủ của sinh viên vào những năm 1986-87 mà sau đó đã dẫn tới các cuộc biểu tình tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989.
Chính vì những tư tưởng tự do này, ông bị khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng Giêng năm 1987 trong chiến dịch chống lại cánh hữu trong đảng.

Ông cũng đã từng bị bỏ tù một năm trong thời kỳ diễn ra cuộc Cách mạng Văn hóa tại Trung Quốc vì "các hành vi phản cách mạng" của ông, mà cụ thể là in một bài chỉ trích các chính sách của chính phủ về giáo dục khoa học.
Giáo sư Phương Lệ Chi cùng với ông Vương Đán, một trong những lãnh tụ hàng đầu của phong trào vì dân chủ Thiên An Môn, và nhiều người khác đã bị chính phủ Trung Quốcđặt trong danh sách truy nã vì đã khích động biểu tình hồi năm 1989.
Cũng trong năm này, ông được nhận giải thưởng Nhân quyền Robert F Kennedy.
"Vấn đề Phương Lệ Chi"
Vào tháng Hai năm 1989, chuyến viếng thăm ngắn ngủi tới Trung Quốc của Tổng thống Mỹ, ông George Bush, đã gặp khó khăn sau khi ông mời các nhân vật bất đồng chính kiến của Trung Quốc tới dự một bữa tiệc và giới chức trách Trung Quốc đã đáp trả bằng cách cưỡng bức ông Phương Lệ Chi không được tham dự bữa tiệc này.
Trong thời gian diễn ra các cuộc biểu tình dân chủ tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989, ông Phương và vợ ông, bà Lý Thục Hiền, đã được Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh nhận tị nạn ngày 5/6, là ngày khi chính phủ Trung Quốc bắt đầu đàn áp các cuộc biểu tình.
Trong thời gian tị nạn ở Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh, ông đã viết một bài chỉ trích Đảng Cộng sản Trung Quốc đàn áp nhân quyền và thế giới bên ngoài thì nhắm mắt làm ngơ.
Ông và vợ ông cuối cùng được chính phủ Trung Quốc cho phép rời khỏi Trung Quốc sang Anh sau khi có những thương thuyết bí mật giữa ông Henry Kissinger (thay mặt Tổng thống George H W Bush) và lãnh tụ Trung Quốc ông Đặng Tiểu Bình với lời "thú nhận" vô nghĩa lý của ông Phương. Thỏa thuận còn có sự can thiệp của Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ ông Brent Scowcroft và một đề nghị từ chính phủ Nhật sẽ tái tục các khoản cho Trung Quốc vay để đổi lại cho "việc giải quyết vấn đề Phương Lệ Chi".
Vào năm 1999, ông Phương Lệ Chi đã cùng 17 cựu thành viên khác của Đại học Bắc Kinh, những người bất đồng chính kiến sống tại Hoa Kỳ, công bố một lá thư ngỏ nhân kỷ niệm 100 năm thành lập trường, thúc giục tất cả những người tham gia dịp kỷ niệm này hãy gây áp lực đòi thả các cựu sinh viên đang bị bỏ tù vì lý do chính trị.
Sau khi rời Trung Quốc sang Anh, ông làm việc một thời gian tại Đại học tổng hợp Cambridge. Năm 1990 ông sang Mỹ, và sau đó tới giảng dạy môn Vật lý tại Đại học Arizona ở Tucson, Hoa Kỳ. Ông qua đời tại gia ngày 6 tháng Tư năm 2012.