Trung Quốc đã đưa ra một cách tiếp cận mới đối với tranh chấp Biển Đông trong một nỗ lực dường như là nhằm gạt Nhật Bản ra bên lề và giành lại ảnh hưởng đối với các quốc gia Đông Nam Á khi Bắc Kinh tỏ ra sẵn sàng tuân thủ luật pháp quốc tế.
Nhưng các nhà phân tích nói rằng chừng nào Bắc Kinh còn giữ lập trường rằng các đảo tranh chấp là tài sản của tổ tiên mình để lại thì nước này sẽ khó mà giữ vững được lời đề nghị này. Và nếu Trung Quốc duy trì các hành động quyết đoán như cải tạo đất ở Biển Đông thì ASEAN sẽ tiếp tục ủng hộ sự can dự của Nhật Bản.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á thường niên diễn ra vào hôm Chủ nhật, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã công bố một phương pháp tiếp cận năm điểm, qua đó cho thấy Bắc Kinh lần đầu tiên gắn vấn đề Biển Đông với lời kêu gọi tôn trọng Hiến chương Liên Hợp Quốc và bảo vệ kết quả của Thế chiến II cũng như trật tự hậu chiến.
Các nhà phân tích nói rằng động thái gắn vấn đề Biển Đông với trật tự hậu chiến của Bắc Kinh phản ánh một nỗ lực nhằm ngăn chặn sự can dự ngày càng tăng của Tokyo, chẳng hạn như trong việc hỗ trợ Mỹ tiến hành tuần tra đảm bảo tự do hàng hải.
Chuyên gia về quan hệ Trung Quốc – ASEAN tại Đại học Tế Nam Zhang Mingliang cho biết Trung Quốc cũng chỉ ra rằng sau chiến tranh, nước này đã thu hồi các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đang bị tranh chấp từ tay Nhật Bản bằng các tàu quân sự do Mỹ cung cấp (?). Giáo sư Zhang nói với The Straits Times rằng “Thông điệp của Trung Quốc là các yêu sách của nước này là một phần của trật tự thế giới hiện nay và những nỗ lực tái quân sự hóa của Nhật có thể dẫn tới việc quay lại trật tự thế giới trong thời kỳ Thế chiến II”.
Nhà phân tích cao cấp Xie Yanmei từ Nhóm Khủng hoảng Quốc tế cho biết Trung Quốc cũng đang cố gắng thể hiện bản thân như là một bên liên quan trong trật tự hiện tại, nơi “lợi ích của Trung Quốc và các thành viên khác trong khu vực chồng chéo lên nhau một cách đáng kể, và do đó sự can thiệp từ bên ngoài – cụ thể là bởi Mỹ và các đồng minh – là không cần thiết và gây mất ổn định “.
Nhưng bà tin rằng ASEAN, Hoa Kỳ và Nhật Bản khó cảm thấy được trấn an bởi lời đề nghị của Trung Quốc “vì đây không phải là lần đầu tiên Bắc Kinh cam kết thiện chí bằng lời nói nhưng vẫn tiến hành những hành động làm thay đổi thực tế tại hiện trường”.
Tương tự như vậy, Giáo sư Zhang cho biết nỗ lực của Bắc Kinh nhằm làm suy yếu sự ủng hộ đối với vai trò của Tokyo sẽ là vô ích khi sự mất lòng tin chiến lược giữa Trung Quốc và các nước thành viên ASEAN, đặc biệt là các quốc gia yêu sách khác, bây giờ đã quá lớn.
“Đối với các quốc gia ASEAN, Nhật Bản cung cấp nhiều lợi ích hơn so với Trung Quốc về mặt viện trợ và cơ hội kinh tế. Về mặt chiến lược, Trung Quốc được coi là một mối đe dọa đối với các nước này, đặc biệt là Philippines và Việt Nam, trong khi Nhật Bản được xem như là một đối tác có thể cung cấp đào tạo và trang thiết bị nhằm cân bằng lại Bắc Kinh,” ông nói thêm.
Tương tự, các đề xuất khác trong cách tiếp cận năm điểm của Bắc Kinh cũng vấp phải đầy rẫy sự hoài nghi.
Những điểm này gồm: các quốc gia tranh chấp sẽ giải quyết tranh chấp dựa trên luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982; Trung Quốc và ASEAN ký kết bộ quy tắc ứng xử và nâng cao sự tin cậy lẫn nhau và hợp tác; các nước bên ngoài tránh những hành động có thể gây thêm căng thẳng; và tất cả các nước cam kết duy trì tự do hàng hải và hàng không phù hợp với luật pháp quốc tế.
Bà Xie cho rằng các thành viên của ASEAN ít khả năng bị thuyết phục về sự chân thành của Trung Quốc trong việc đạt được một bộ quy tắc ứng xử có ý nghĩa trừ phi Bắc Kinh đồng ý đưa ra một khung thời gian cụ thể.
Chuyên gia phân tích tại Singapore Ian Storey cho biết cam kết của Trung Quốc về tự do hàng hải là đáng hoan nghênh, mặc dù khái niệm trên theo nước này chỉ áp dụng cho việc vận tải thương mại hàng hải mà loại trừ các hoạt động quân sự trong Vùng đặc quyền kinh tế nước này, cũng như vùng nước xung quanh các đảo san hô mà Trung Quốc chiếm đóng ở Quần đảo Trường Sa, bao gồm các đảo nhân tạo mà nước này xây cất.
Ông nói rằng vẫn còn chưa rõ liệu các phương pháp tiếp cận mới này có báo hiệu trước một thái độ ít hung hăng hơn của Trung Quốc và việc căng thẳng sẽ giảm bớt ở Biển Đông hay không. “Tôi nghi ngờ điều này vì tôi tin rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ thỏa hiệp các yêu sách lãnh thổ và quyền tài phán của mình tại Biển Đông, đặc biệt là tại một thời điểm khi mà sức mạnh kinh tế và quân sự của nước này đang tăng lên”, Tiến sĩ Storey đến từ Viện ISEAS-Yusof Ishak bổ sung thêm.
Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
(Nghiên Cứu Quốc Tế)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét